هنر درمانی یکی از روشهایی است که برای ارزیابی و درمان کودکان بیش فعال مورد استفاده متخصصان قرار میگیرد. همانطور که میدانید بیش فعالی و اختلال کمبود توجه امروزه بسیار به گوش ما میخورد. اما آیا به درستی میتوانیم به درستی این مشکل را بیابیم و ارزیابی کنیم. نقاشی و تصویر سازی از روشهای مرسوم هنر درمانی در درمان کودکان است که کودکان بیش فعال یا ADHD نیز از این قاعده مستثنی نیستند.
اختلال نقص توجه و بیش فعالی ADHD چیست ؟
این اختلال به عنوان یک اختلال مبتنی بر دستگاه سیستم عصبی دیده می شود که بر یادگیری و بر رفتار کودک تاثیر می گذارد. از ویژگی‌های اساسی این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم توجه یا حواس پرتی
- تکانشگری
- بیش‌فعالی
- تغییرات ناگهانی مزاج
- عدم توانایی در تمرکز کردن
- ناتوانی در قرار گرفتن یا ثابت ماندن در یک مکان خاص برای مدت زمان طولانی
- علاوه بر این کودکان مبتلا به این اختلال در گوش دادن به دیگران، صبور بودن، سازماندهی، برنامه ریزی، همکاری با دیگران، آگاهی نسبت به وضعیت دیگران، به اشتراک گذاشتن فضای شخصی یا وسایل خود و توجه به ساختار و مرز ها با مشکل روبرو هستند.
- بسیاری از کودکان مبتلا به این اختلال دارای اختلالات یادگیری نیز هستند. بیشتر این مشکلات از خود این اختلال ناشی می‌شوند. بنظر میرسد در بسیاری از مواقع آنها از نظر تحصیلی و اجتماعی در محیط مدرسه عملکرد خوبی ندارند و در نتیجه در معرض خطر زیادی برای عزت نفس پایین و اعتماد به نفس پایین هستند.
- در مدرسه ،که محلی است که نیمی از زمان کودکی و نوجوانی خود را در آن می گذرانند، آنها دائما احساس بی کفایتی و نارضایتی می کنند؛ به همین دلیل حالت تدافعی دارند و از مدرسه رفتن اجتناب می کنند.
برای بالا بردن اعتماد به نفس در کودکان بیش فعال
درمان از طریق نقاشی کودکان بیش فعال و هنر درمانی
والدین کودکان بیش فعال اغلب برای تامین نیازهای ویژه کودک خود بسیار تلاش می کنند. اقداماتی مانند اصلاحات مورد نیاز در رفتارشان، برنامه ریزی همیشگی، تدریس خصوصی، جلسات با معلمان و اقدامات دارویی تنها لیست کوتاهی از اقدامات والدین می باشد، با این حال هنوز تصویر مناسبی از یک والد کودک دارای اختلال بیش فعالی ارائه نداده ایم.
فرسودگی، خستگی و ناامیدی انگیزه های اساسی برای حل معمای چگونگی درمان و بهبود فرزندشان می باشد. شاید والدین تمام راه های درمانی را امتحان کرده باشند، اما ممکن است از یک روش درمانی ساده اما موثر غافل شده باشند روشی به نام “هنر درمانی” و اگر بخواهیم تخصصی تر بگوییم ” نقاشی درمانی” .
گاهی اوقات بیان کلمات برای کودک مبتلا به اختلال کم توجهی میتواند بسیار دشوار باشد.
حال فرض کنید به جای اینکه از کودک خواسته شود که آنچه را که فکر و یا احساس می‌کند به زبان بیاورد از او خواسته شود که یک مسیر و یا یک درخت را روی کاغذ ترسیم کند.
هنر درمانی برای کودک ADHD فرصتی برای برقراری ارتباط فراهم می کند؛ زیرا کودک بسیار آسان تر از زمانی که بخواهد افکار خود را بازگو کند توسط نقاشی آنها را بیان می‌کند.
این یک روش درمانی بسیار خوب برای اذهان کودکان مبتلا به ADHD میباشد که در درون ذهن خود افکار زیادی دارند اما نمی توانند با کلمات آنها را بازگو کنند. این روش می تواند به طرز عجیبی ذهن آنها را آرام کند و از اضطراب و آشفتگی دور کند.
همچنین این روش درمانی ” هنر درمانی” می تواند به این کودکان در یادگیری چگونگی سازمان دادن افکار خود کمک کند؛ زیرا همانطور که میدانید کودکان بیش فعال یا کودکان با اختلال نقص در توجه در سازمان دهی اطلاعات و یافته های خود دچار مشکل هستند.
هنر درمانی یک روش عالی برای کودکان بیش فعال و ADHD
« هنر درمانی بسیار شبیه روانشناسی است. »
انتخاب بین مداد رنگی و رنگ آمیزی نقاشی نیز تجربه درمانی کاملاً متفاوتی را برای بیماران به وجود می‌آورد. او می گوید وسایل هنری، خود دارای کیفیت‌های خاصی هستند که می توانند ساختار متفاوتی را برای کودک ایجاد کند.
در هنگام نقاشی کودک سعی می‌کند یک ساختاربندی مشخص داشته باشد. مدادها را از جای مشخصشان درآورده و سپس آنها را جمع کند و رنگهای مختلف را تشخیص بدهد و در نقاشی درست به کار ببرد. همه اینها باعث می شود تا کودک به تدریج یاد بگیرد که تمرکز کافی بر روی انجام یک فعالیت بگذارد.
هنر نقاشی واسطه خوبی برای کار با کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه می باشد؛ زیرا فعالیتی است که از مهارت های یادگیری بصری برای ایجاد ساختار استفاده می کند و راهی برای بیان احساسات در طی فرآیند درمان ارائه می‌دهد.
فعالیت هنری یا همان نقاشی کشیدن می تواند انرژی زیاد کودک را در راه و مسیری درست هدایت کند.
نقاشی که کودک می کشد ، راهی موثر است که او مجدد با برخی احساسات، افکار و مهارت های آموخته شده خود دوباره مواجه شود.
نقاشی، یادگیری را نیز تقویت می‌کند و بعد دیگری به رویکرد چند حسی یادگیری اضافه می کند. اما کودکان مبتلا به بیش فعالی به دلیل حواس پرتی نمیتوانند نظم فکری خود را حفظ کنند.
رابطه هنر با ذهن
در همین راستا باید گفت آمیگدالا ( amygdala) ناحیه ای از مغز است که بر روی کنترل عاطفه نقش دارد. این ناحیه اغلب در کودکان مبتلا به ADHD رشد کافی ندارد به همین امر باعث می شود که فعالیت هایی که برای یک کودک جذاب است برای کودک دارای اختلال جذابیتی نداشته باشد و لذت آن را مختل کند.
همچنین باعث می شود این کودکان در مدیریت تعارض با همسالان خود بیش از سایر کودکان در سنین یکسان مشکل داشته باشند. به این ترتیب اختلال نقص توجه و بیش فعالی ذاتاً روند یادگیری را نیز می تواند مختل کند.این مشکل که مانع از یادگیری می شود می تواند به نوبه خود بر روی تمامی فعالیتهای کودک تاثیر بگذارد.
طبق تحقیقات انجام شده روانشناسان دریافته اند که وقتی مغز را تحریک کنید و از آن استفاده کنید مغز ارتباط بیشتری برقرار می کند و بنابراین با انجام کاری ساده در دنیای خارجی و تکرار آن یک ارتباط بیرونی و یا درونی به وجود می آید ( سیگنال های شیمیایی) ؛ پس به همین خاطر است که با روش هنر درمانی مغز کودک یاد می گیرد که جزئیات آموخته شده در حین نقاشی را در زندگی روزمره به کار بگیرد تا بتوانند تصمیمات بهتری در مدرسه و خانه بگیرد.
انجام دادن هنر یا به طور اختصاصی نقاشی کشیدن، برای مغز تحریک‌کننده است. خوب است بدانید این روش درمانی اغلب مفید تر از شناخت درمانی است.
برای همین روشی مهمی در درمان کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه و بیش فعالی می باشد. در واقع وقتی کودک در حال نقاشی کشیدن است محرک های مغزی در حال ترشح هستند. این امر باعث افزایش جذب دوپامین در مغز میشود و به کودک کمک می‌کند تا تمرکز خود را حفظ کند (دوپامین یکی از مهمترین پیامرسان های عصبی است و طبق تحقیقات انجام شده کمبود دوپامین باعث عدم تمرکز میشود و دانشمندان در حال انجام تحقیقاتی در رابطه با میزان دوپامین و نقش آن با بیماری ADHD هستند.
یافتن کلمات مناسب برای بیان احساس خود برای هر کسی ممکن است دشوار باشد اما برای یک کودک مبتلا به ADHD ممکن است یک تصویر نقاشی شده واقعاً بیش از هزار کلمه ارزش داشته باشد.
همچنین نشان داده شده است که هنر درمانی با تمرکز در تمرین متمرکز شدن و افزایش میزان و دامنه ی آن ، توجه و تمرکز کودکان مبتلا به اختلال را افزایش می دهد.
نقاشی کردن، همانطور که در مقالات قبلی نیز به آن اشاره کردیم ، بخش طبیعی در رشد کودکان است، حتی کودکان مبتلا به بیش فعالی نیز می توانند فعالیت هنری مورد علاقه ی خود که میتواند نقاشی باشد را انتخاب کرده و تصویر های مختلفی ترسیم کنند.
با ترسیم نقاشی کودک مبتلا به بیش فعالی، او به تدریج یاد می گیرد که بر روی آثاری که از خود به جای می گذارد تمرکز کافی نشان دهد. اگر چه ممکن است مدت زمان طولانی طی شود تا کودک به این مرحله برسد، اما در نهایت این فرایند توانایی کودک بیش فعال را به سوی هدایت مناسب انرژی درونی به روش مثبت سوق می دهد و باعث موفقیت کودک در فرایند درمان میشود.
