روانشناسی نقاشی کودکان یکی از تازه ترین و داغ ترین مباحث روانشناسی در دنیای امروز است. روانشناسان تعابیر مختلف و بسیاری را از روی نقاشی و طرح های در هم ریخته یک کودک بیان میکنند.
همانطور که میدانید کودکان زمان زیادی را به بازی کردن و فعالیتهایی مثل نقاشی کشیدن میگذرانند. بنابراین این بهترین فرصت برای تربیت و رشد مهارتها و درک آنان است.
معنی اشکال در روانشناسی نقاشی کودکان
جدول 1 معنی قرار دادن نگاره ها در مناطق افقی بر روی کاغذ را نشان می دهد در حالیکه جدول شماره 2 معنی قرار دادن نگاره ها در مناطق عمودی کاغذ را شرح میدهد.
A: نقاشی بالا / نشان دهنده: تصورات، خیالبافی، فرار از واقعیت
B: نقاشی وسط / نشان دهنده: خودمحوری، اعتماد به نفس، فعال بودن، خودخواهی، عرضه کافی داشتن
C: نقاشی پایین / متمرکز بر روش فکری، عملگرا، هدفمند، محتاط
A: نقاشی چپ / درونگرایی را نشان می دهد، تسلیم، عدم تعارض شخصیت
B: نقاشی مرکزی / خودمحوری را نشان می دهد، عزت نفس بالا، اطمینان به خود
C: نقاشی راست / برون گرایی را نشان می دهد، درگیری، افرطی بودن
روانشناسی نقاشی کودکان : اندازه
می توان اندازه شکل ترسیم شده را در رابطه با زمینه نقاشی به عنوان نماینده ارزیابی روانشناختی کودک در نظر گرفت.
- اشکال یا نگاره های کوچک: احساس ناامنی ، احتمال افسردگی، کمبود عزت نفس ، کناره گیری
- اندازه طبیعی اشکال: عزت نفس خوب، اعتماد به نفس کافی، با نشاط بودن
- اشکال یا نگاره های بزرگ: تظاهر، عزت نفس فوق العاده بالا
- نگاره های مورب و کج: نااستواری، احساس ناامنی، احتمال عدم تعادل روانی2( Machover, K )
روانشناسی نقاشی کودک : خطوط در نقاشی کودکان
- خطوط پررنگ: پرخاشگری یا تروما (به معنای “زخم” است اما در روانشناسی تروما به تاثیر منفی و بدی که یک واقعه در یک فرد برجای میگذارد اشاره دارد.)
- خطوط کم رنگ: ترس
- سایه روشن یا خطوط با سایه: اضطراب
- جزئیات زیاد در نقاشی: نیاز به مهار کردن
- پاک کردن زیاد و مداوم در نقاشی: اضطراب و استرس
- تحلیل اجزاء مختلف بدن در نقاشی کودکان از دیدگاه روانشناسی
تفسیر صورت در روانشناسی نقاشی کودکان
انواع سر در نقاشی های کودکان
سر نمادی از قدرت تفکر، تعادل اجتماعی و کنترل تکانه ها است. نحوه به تصویر کشیدن سر نشان دهنده نگرش کودک به هوش و مغز است. سر غیر متناسب معمولا توسط کودکی که دارای ناتوانی مغزی، سردرد شدید و از این قبیل اختلال ها می باشد، کشیده میشود.
- سر بزرگ: در نقاشی نگاره انسان توسط کودک نشان دهنده عزت نفس بالا در حوزه فکری یا ایگو(خود) بزرگ می باشد، اما همچنین می تواند با پارانوئید، خودشیفتگی یا احساس ترس از مدرسه مرتبط باشد.
- سر کوچک: عزت نفس پایین، احساس ناامنی و درماندگی
- گردن: گردن اغلب ارتباط بین سر و بدن است که تائید کننده احساس عدم تفرقه بین این دو می باشد. نمایش گردن به عنوان نشانه بلوغ فکری در نظر گرفته می شود.
- گردن کاملاً به تصویر کشیده شده: توانایی فرد در کنترل تکانه های زندگی
- گردن بسیار بلند: کنجکاوی و خود انگیختگی همچنین میتواند پیش فعالی را نشان بدهد.
- نکشیدن صورت: می تواند نشان دهنده پرهیز از چالشها و مسائل اجتماعی باشد.
چشم در نقاشی کودکان و تفسیر روانشناختی
چشم از مهم ترین جزئیات صورت است
- چشم هایی که به خوبی کشیده شده اند: کنجکاوی و علاقه به دنیای اطراف
- بدون چشم: نشانه انزوا و میل جدا شدن از جهان
- چشمان بسته: میل به پنهان شدن از دنیا ، پرهیز از مخاطب بصری (مواجه شدن حضوری و ارتباط چشمی)
- چشمان گرد با نقطه هایی به‌عنوان مردمک: نشانه ترس و اضطراب شدید
- کشیدن ابرو: زیبایی شناختی
معنی دهان در نقاشی کودکان
- نکشیدن دهان (بسیار کم اتفاق می افتد): ترس از بیان، مخالفت منفعلانه و عدم تمایل به اشتراک
- دهان باز با لب های کاملاً مشخص: فعالیت کلامی خوب
- دندان ها: نماد پرخاشگری معمولاً کلامی، انتقاد زیاد نسبت به دیگران
کشیدن مو در نقاشی کودکان
- موی سر مانند سوزن به سمت بالا: نگرش خصمانه
- موهای کشیده شده با خطوط نرم و ظریف: نیاز داشتن به محافظت
- مو های سایه دار پررنگ: اضطراب
- مویی که دستی آن را نوازش میکند: شخصیت پررنگ
- مدل موی پیچیده: ذکاوت، طنازی کردن
روانشناسی نقاشی کودکان : دست و بازو
- بازوها و دست ها: رشدایگو (خود) کودک و انطباق اجتماعی را نشان می دهد
- نکشیدن دست در نقاشی پیکره انسانی:جدایی کامل از محیط اطراف، احساس محرومیت، رابطه سرد خانوادگی
- کشیدن دست ها درست در کنار بدن: شخصیت منفعل ، عدم انعطاف پذیری در برخوردهای اجتماعی
- پنهان کردن دستها در پشت یا در جیب ها: احساس عدم امنیت، انزوا از جامعه یا احساس گناه
- دستها و بازوان سایه دار (دست هایی که بیش از حد انرژی دارند و نوازش می شوند): می تواند احساس گناه نسبت به انگیزه های تهاجمی را نشان بدهد.
- بازوها و دست های بلند: میل به کنترل و قدرت طلبی
- دستها و بازو های به طرفین کشیده شده: گشودگی، ارتباط پذیری
- بازوها و دستها به شکل T (بازو های کشیده شده به صورت افقی): سطح بالایی از فعالیت ، علامت احتمالی برای پیش فعالی
- انگشتان بدون دست: بی ادبی، بدوی گرایی
- دست ها و انگشتانی که مانند یک دستکش به تصویر کشیده شده اند: پرخاشگری سرکوب شده
- انگشتان و دستان خوب کشیده شده:مهارت، ظرافت در ارتباطات
انگشتان خیلی بلند با ناخن های تیز: پرخاشگری و خصومت
پا و مچ پا در نقاشی کودکان
- نکشیدن پا و مچ پا: مقاومت و ترس از تغییرات، اضطراب و احساس ناامنی
- پاهای کوتاه و باریک: عدم اطمینان، عدم احساس امنیت، احساس ناامیدی
- پاهای کوتاه چاق: ساکن، دست و پا چلفتی
- پاهای چاق بلند: عملگرا، با استقامت
- پاهای بلند و خوش فرم: استقلال و تلاش شدید برای آن
- اندازه های مختلف دو پا: دوگانگی در کوشش
پاهای نامتناسب کوچک: عدم اطمینان و اعتماد به نفس پایین
- محل شکل در پایین: نشان دهنده تمرکز بر شیوه فکری، عملگرا بودن، هدف قرار دادن امنیت و یا حفاظت
- قرار دادن شکل در ستون عمودی در سمت چپ نشان دهنده: درون گرایی، سلطه پذیری، شخصیت غیر متناقض
- چشم خالی بدون مردمک: از نظر احساسی نابالغ است یا ممکن است بخواهد از دنیای پیرامون کناره گیری کند و دارای ترس و اضطراب شدید است
- دست بدون انگشت: ناامیدی و گناه
- مچ پای کوچک: عدم امنیت، احساس ناامیدی
در آخر می‌توان گفت درک و شناخت کافی از نقاشی‌های کودکان روش قابل توجهی از ارتباط با کودکان را شامل می شود. در مرحله اول، این دانش با یادگیری ویژگی های مختلف در طراحی نقاشی در سنین و مراحل مختلف رشد آنها آغاز شده و در مرحله دوم شامل آشنا شدن با روش های مختلف ایجاد و توسعه یافته توسط نویسندگان، متخصصان، مدرسان و روانشناسان مختلفی که نقاشی های کودکان را ارزیابی می کنند میشود.
برگرفته از کتاب «چگونه نقاشی کودکان را بخوانیم» اثر انی زلاتوا
