8 عامل ایجاد افسردگی در بارداری و راه های پیش گیری و درمان آن
احتمالاً درباره افسردگی پس از زایمان مطالب زیادی شنیده و خوانده اید. حتی ممکن است از نزدیک یکی از دوستان تان یا یکی از اعضای خانواده تان را که افسردگی پس از زایمان را تجربه کرده است را دیده باشید، اما شاید در مورد افسردگی در دوران بارداری مطالب زیادی نشنیده باشید.
در گذشته مردم تصور می کردند بارداری فقط باعث احساس خوشحالی زنان می شود و حتی می‌تواند از آنها در برابر افسردگی محافظت کند.
اما هم اکنون می دانیم که این تصور درستی نیست؛ زیرا بسیاری از زنان در هنگام بارداری احساس خستگی، غم و اندوه می‌کنند و حتی می توانند افسردگی در بارداری را نیز تجربه کنند.
افسردگی ۸ الی ۱۲ درصد از زنان را در حالی که باردار هستند تحت تاثیر قرار می دهد. خبر خوب این است که افسردگی در بارداری قابل درمان است و اگر مادر در این دوران درمان شود احتمال آنکه افسردگی پس از زایمان را تجربه کند بسیار کمتر می شود.
این مساله مهم را به خاطر داشته باشید که آگاهی از احساس خود در هنگام بارداری ( مقالات خود اگاهی و من برتر)، موجب می شود بتوانید کمک های دقیقی از افراد متخصص در این زمینه بگیرید. همچنین بتوانید پشتیبانی های لازم را از اطرافیانتان دریافت کنید.
15 علامت افسردگی در دوران بارداری
افسردگی در این زمان بر احساسات، فعالیت ها، افکار و سلامتی جسم زن تاثیر می گذارد. این علائم شامل این موارد است:
- تقریباً بیشتر اوقات روز را احساس افسردگی و غمگینی شدیدی می‌کنید.
- میزان تحریک پذیری و واکنش پذیری شما افزایش یافته است و زود خشمگین می شوید.
- احساس گناه یا بی ارزشی می کنید.
- احساس ناامیدی و شکست می کنید.
- علاقه خود را به فعالیت هایی که قبلاً از آنها لذت می بردید، از دست می دهید.
- خیلی بیش از حد معمول یا خیلی کمتر از حد معمول می خوابید.
- بیشتر یا کمتر از حد معمول غذا می خورید.
- از خانواده، دوستان و ارتباطات اجتماعی کناره‌گیری می کنید.
- بدون هیچ دلیل مشخصی گریه می کنید.
- احساس بی قراری می کنید.
- انرژی کمی دارید.
- تمرکز کردن یا تصمیم گیری برایتان دشوار می شود.
- سردرد، ناراحتی معده یا سایر مشکلات جسمی دارید.
- به اینکه یک مادر بد خواهید شد مدام فکر می کنید.
- مدام افکار صدمه زدن به خود یا کودک را دارید.
البته باید به این نکته توجه کرد که برخی از علائم افسردگی از جمله تغییر در خواب، سطح انرژی و اشتها شبیه علائم بارداری است؛ در نتیجه فقط پزشک و متخصص می توانند افسردگی را تشخیص دهند.
همچنین برای تشخیص علائم افسردگی باید:
- علائم بیش از دو هفته طول بکشد.
- برای مادر علائم بسیار ناراحت کننده باشد.
- علائم طوری باشند که او را از انجام فعالیت‌های روزمره باز دارند.
8 عاملی که موجب افسردگی در بارداری می شود:
هیچ کس به طور قطعی نمی داند که چه عواملی باعث بروز افسردگی در دوران بارداری می‌شوند، اما تقریباً واضح است که تغییرات هورمونی نقش مهمی دارند.
در ادامه به برخی از عواملی که می‌توانند مادر باردار را در معرض افسردگی قرار می دهند اشاره می کنیم.
هورمون ها
هورمون ها مستقیما روی ساختار شیمیایی مغز تاثیر می گذارند و می توانند احساسات و خلق و خو را کنترل کنند. درواقع همان نوسانات هورمونی که اختلالات عاطفی قبل از قاعدگی را ایجاد می کنند، می توانند به افسردگی قبل از زایمان منجر شوند . در این راستا تحقیقات نشان داده است که زنان مبتلا به سندرم پیش از قاعدگی (PMS) در معرض خطر بیشتری برای افسردگی در دوران بارداری هستند.
سابقه افسردگی
اگر در گذشته مبتلا به افسردگی شده اید به پزشک خود بگویید، زیرا انتظار می رود احتمال ابتلا به افسردگی در دوران بارداری در شما بیشتر باشد.
سابقه ژنتیکی
اگر کسی در خانواده شما سابقه افسردگی یا اختلال خلقی دیگری داشته باشد، شما نیز مستعد ابتلا به آن هستید.
وقایع استرس زای زندگی
مراقبت از والدین پیر، مواجهه با اندوه هنگام از دست دادن عزیزی، درگیری با همسرتان یا نگرانی در مورد امور مالی، همگی نمونه هایی از عوامل استرس زا هستند که می توانند صدمه عاطفی به شما وارد کنند و زمینه ساز بروز افسردگی شوند.
تجربه یک بارداری دشوار
اگر بارداری سختی دارید، یا در گذشته تجربه سقط داشته اید یا بارداری پرخطری را تجربه می‌کنید ممکن است نگران از دست دادن کودکی باشید که برای باردار شدن و به دنیا آوردن او خیلی تلاش کرده اید. زنان تحت این نوع استرس ( مقالات کنترل استرس) بیشتر در معرض خطر افسردگی قرار دارند.
بارداری در سن کم
زنان جوان بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی در دوران بارداری هستند.
قربانی سوء استفاده قرار گرفتن
احساس اعتماد به نفس پایین (من برتر، مهارت اعتماد به نفس)، درماندگی و انزوا می تواند در بروز علائم افسردگی نقش مهمی داشته باشند.
بیماری تیروئید
سطح هورمون تیروئید که نحوه استفاده و ذخیره انرژی در بدن را تنظیم می کند می‌تواند در دوران بارداری نوسان داشته داشته باشد که خود باعث ایجاد علائم افسردگی می شود. با یک آزمایش خون ساده میتوان تشخیص داد که آیا بیماری تیروئید باعث بروز این علائم (افسردگی) شده است یا خیر.
افسردگی در بارداری چه تاثیری بر مادر و جنین دارد؟
زنانی که در دوران بارداری افسرده هستند بیشتر احتمال دارد از مراقبت های مورد نیاز دوران بارداری پرهیز کنند؛ در نتیجه از مراقبت های لازم برخوردار نمی شوند. برای مثال خوب نمی خوابند و یا به مقدار کافی غذا نمی خورند.
این عوامل به علاوه استرس هایی که همراه با افسردگی است، ممکن است منجر به مشکلاتی مانند زایمان زودرس و یا وزن کم نوزاد هنگام تولد بشود.
زنانی که با افکار و احساساتی از قبیل ناامیدی دست و پنجه نرم می‌کنند ممکن است از الکل یا مواد مخدر برای کنار آمدن با احساسات خود استفاده کنند که این عمل منجر به خطر افتادن سلامت مادر و جنین می شود.
همینطور اگر افسردگی حاد باشد برای معالجه زمان بیشتری نیاز است. همچنین افسردگی بر چگونگی ارتباط مادر با نوزاد نیز اثر می گذارد.
ممکن است وسوسه شوید که علائم افسردگی را نادیده بگیرید و نسبت به درمان اقدامی انجام ندهید. اما بدانید که این ایده، ایده ی بسیار بدی است؛ زیرا خطرات افسردگی درمان نشده ممکن است چه برای مادر و چه برای کودک، بسیار زیانبار باشد.
اگر یک زن مبتلا به افسردگی در بارداری درمان نشود اغلب وضعیت او بدتر می شود. همچنین احتمال ابتلا او به افسردگی پس از زایمان بیشتر میشود.
نوزادان تازه متولد شده ای که با مادران افسرده رو به رو شوند، متحمل پیامدهای نامطلوبی می شون که یکی از مهم ترین آنها عدم شکل گیری پیوند عمیق بین مادر و نوزاد است؛ که خود زمینه ساز ایجاد بسیاری از مشکلات روانشناختی برای نوزاد در آینده است.
تحقیقات نشان داده است نوزادانی که از زنان مبتلا به افسردگی دوران بارداری متولد می شوند تحرک و جنب و جوش کمتری دارند و نسبت به استرس حساس ترهستند.
مطالعه ای از مجله انجمن روان پزشکی آمریکا نشان داده است که رابطه مستقیمی بین افسردگی در دوران بارداری و کودکان مبتلا به اختلالات خلقی وجود دارد.
گفتنی است، کودکانی که از مادران افسرده به دنیا می آیند، 1.5 برابر بیشتر در سن ۱۸ سالگی دچار افسردگی می شوند.
البته این مساله ممکن است تا حدی به دلیل مولفه ژنتیکی افسردگی که به نوزاد ارث رسیده است باشد، اما همچنان مشخص شده است که افسردگی مادر می‌تواند از طریق جفت به نوزاد منتقل شده و مستقیماً بر رشد مغز او تاثیر بگذارد.
روش های درمان افسردگی بارداری
همانطور که قبلا هم اشاره شد افسردگی دوران بارداری را میشود درمان کرد. بدین منظور اکثرپزشکان پیشنهاد می‌کنند که با رویکردهای غیر دارویی از جمله روان درمانی (گفتگو درمانی)، اشعه درمانی (قرار گرفتن در معرض لامپ های با شدت بالا که باعث افزایش سطح هورمون سروتونین، که تنظیم کننده خلق و خو در مغز است، میشود) و مدیتیشن درمان شوید (من برتر).
در اینجا به یکی از انواع مدیتیشن ها، به نام خوردن ذهن آگاهانه، که می تواند در دوران بارداری هم به کنترل افسردگی و هم به کنترل استرس بارداری کمک بسزایی کند، اشاره خواهیم کرد. برای مشاهده مدیتیشن های بیشتر می توانید به کتاب ذهن آگاهی (بک لینک به صفحه کتاب، لطفا صفحه ای برای این کتاب تنظیم شود) مراجعه نمایید.
محل بارگذاری صوت میدیتیشن خوردن ذهن آگاهانه
داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری
اگر علائم افسردگی شما شدیدتر باشد ممکن است پزشک بخواهد افسردگی شما را با استفاده از داروهای ضد افسردگی درمان کند. تحقیقات هنوز در مورد اثرات طولانی مدت داروهای ضد افسردگی در دوران بارداری به نتایج قاطع و مشخصی نرسیده اند
برخی شواهد نشان می دهد که نوزادان تازه متولد شده که در معرض (SSRIs)مهارکننده بازجذب سروتونین در هنگام جنینی بوده اند، ممکن است علائم کوتاه مدت ترک دارو را تجربه کنند.
هنوز هم متخصصان می گویند این خطرات نباید زنان باردار را از مصرف دارو باز دارد ، زیرا خطرات افسردگی درمان نشده اغلب بیش از خطرات مصرف داروی ضد افسردگی است .
لازم به ذکر است اگر قبل از بارداری از داروهای ضد افسردگی استفاده می کردید، باید هم با پزشک و هم با روان پزشک خود صحبت کنید تا مشخص شود که آیا در هنگام بارداری نیز باید مصرف دارو را ادامه دهید یا خیر.
پزشکان ممکن است بخواهند مقدار مصرف دارو را تغییر دهند، نوع دیگری از داروهای ضد افسردگی را تجویز کنند و یا مقدار و نوع دارو را دقیقا یکسان نگه دارند تا خطر عود افسردگی را به حداقل برساند.
به یاد داشته باشید قطع مصرف دارو به طور کامل می تواند خطرناک باشد. به خصوص اگر سابقه اختلالات خلقی داشته باشید. پس بهتر است بدون مشورت با پزشک خود، هیچ دارویی چه گیاهی و چه شیمیایی، مصرف نکنید.
شما و پزشکتان باید فواید احتمالی را در مقابل خطرات احتمالی با دقت بسنجید تا مناسب ترین روش درمانی انتخاب شود.
8 روش خود مراقبتی برای افسردگی بارداری
برای کمک به کنترل افسردگی خود، هر روش درمانی یا ترکیبی از درمان ها را دنبال می کنید، مهم است که با خود خوب باشید؛ مراقبت از خود از نظر عاطفی و جسمی باید اولویت اصلی شما باشد .
در اینجا لیستی از موراد خودمراقبتی آمده است که میتوانید از آنها استفاده کنید:
تا می توانید استراحت کنید:
خستگی می تواند نوسانات خلقی حاملگی را تشدید کند؛ بنابراین مطمئن شوید که به اندازه کافی استراحت می کنید. زود و به مقدار کافی بخوابید. در واقع هر وقت که خواستید میتوانید چرت بزنید.
وقت خود را در فضای باز و آزاد سپری کنید:
ثابت شده است که در طبیعت علائم استرس و افسردگی کاهش می یابند؛ بنابراین در جنگل قدم بزنید، به پارک بروید و یا یک روز را برای وقت گذراندن در ساحل برنامه ریزی کنید.
کارهای خانه را در حالت تعلیق قرار دهید:
مجبور نیستید مانند سابق کار کنید، خانه را مرتب کنید و یا وسایل نوزاد را همزمان تهیه کنید. شما باید در برابر تمایل به انجام همه کارها مقاومت کنید و اگر کارهایی در لیست شما وجود دارد که کاملاً باید انجام شوند، از شریک زندگی ، خانواده و یا دوستان خود کمک بخواهید.
رژیم متعادل مخصوص بارداری داشته باشید:
میان وعده ها و وعده های غذایی منظم می توانند قند خون شما را بالا نگه دارند و روحیه را ثابت نگه دارند.
از مصرف کافئین، شکر و غذاهای فرآوری شده خودداری کنید و در عوض رژیم غذایی غنی از اسیدهای چرب و امگا ۳ را امتحان کنید. مانند گردو، ماهی و تخم مرغ. تحقیقات نشان داده اند که مصرف این گروه غذایی خطر افسردگی در دوران بارداری را کاهش می دهد.
ورزش کنید:
فعالیت بدنی منظم و مکرر باعث تقویت اندورفین(به‌طور کلی اندورفین‌ها باعث ایجاد حالات خوشی و لذت شده و آرامش بخش هستند) میشود و نشان داده شده است که به ایجاد ثبات در خلق و خوی شما کمک می‌کند.
حتی برخی تحقیقات نشان داده اند که ورزش هوازی منظم به اندازه مصرف داروی ضد افسردگی در درمان افسردگی موثر است.
وقت خود را با خانواده و دوستانتان سپری کنید:
وقت خود را صرف دیدار با دوستان کنید و وقت بیشتری با همسر خود بگذرانید. صمیمیت از هر نوع، از نوازش ساده گرفته تا نگه داشتن دست می تواند به شما در احساس آرامش و تقویت روحیه کمک کند.
در صورت امکان از تغییرات بزرگ زندگی خودداری کنید:
اجتناب از استرس های بی مورد نقش کلیدی در مدیریت افسردگی دارد؛ بنابراین تغییرات بزرگ زندگی مانند جابجایی منزل و یا شروع کار جدید را به تاخیر بیندازید تا علائم افسردگی بارداری خود را کنترل کنید.
درباره احساسات خود صحبت کنید:
اگر در مورد آینده نگران، مضطرب یا ناامید هستید خود خوری نکنید. از همسرتان، خانواده و دوستان خود کمک بگیرید و با آنها صحبت کنید. حمایت آنها می تواند در بهبود وضعیت شما بسیار مفید باشد.
آیا می توان از افسردگی در دوران بارداری پیشگیری کرد؟
ما دو نوع مشاوره را برای جلوگیری از افسردگی برای زنان در معرض خطر بیشتر، توصیه می کنیم:
درمان شناختی رفتاری :
با تغییر نحوه تفکر و عملکرد به شما کمک می کند تا افکار منفی را مدیریت کنید. انواع متداول این اعمال شامل کار با یک درمانگر برای کمک به شما در تعیین اهداف و شناسایی افکار و رفتارهای منفی است تا بتوانید متفاوت فکر و رفتار کنید ( دوره غلبه).
درمان فردی:
این روش به شما کمک می کند تا شرایط و مشکلات زندگی شخصی خود را شناسایی کنید و با آنها کنار بیاید. مانند روابط با شریک زندگی و خانواده، موقعیت های کاری و داشتن بیماری یا از دست دادن عزیزی .
انواع متداول این درمان شامل کار با یک درمانگر در نقش پرسشگر است. شما باید به سوالات درمانگر پاسخ کامل دهید( نه فقط بله و خیر گفتن). همچنین درمانگر نحوه تصمیم گیری و برقراری ارتباط شما با دیگران را نیز بررسی می کند.
در آخر باید گفت که اگر در معرض خطر ابتلا به افسردگی در دوران بارداری هستید، حتما این را با متخصص سلامت یا پزشک خود در میان بگذارید. بهتر است به روانشناس متخصص رجوع کنید و با او، خود و همسرتان، درمورد زندگی، بارداری و احساسات خود صادق باشید تا همگی بتوانند نقش موثری در پیشگیری از افسردگی در دوران بارداری و درمان شما داشته باشند.
منابع
- BC Reproductive Mental Health Program
- BC Partners for Mental Health & Addictions Information
- Health Link BC
- https://www.betterhelp.com/advice/depression/causes-and-treatments-for-depression-during-pregnancy/
- https://www.whattoexpect.com/pregnancy/depression/
- https://www.marchofdimes.org/complications/depression-during-pregnancy.aspx/
- https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/pregnancy-week-by-week/in-depth/depression-during-pregnancy/art-20237875
