رایجترین سوال والدین درباره کودکان در سنین متفاوت 1

سوال والدین درباره کودکان 3 تا 12 ساله

در مسائل تربیتی و روابط والد فرزندی، همیشه اموری پیش می آید که موضوع اصلی سوال والدین را تشکیل دهد. گاهی آنها را به این نقطه میرساند که از خود بپرسند «حالا چه کنم؟». این سوالات ممکن است در بازه های سنی متفاوتی از کودکان، ذهن والدین را به خود درگیر کنند. از میان بازه های سنی میتوان به مهمترین آنها یعنی ۳ تا ۱۲ سال و ۱۲ تا ۱۸ سال اشاره کرد. در ادامه رایجترین سوال والدین در این بازه های سنی به همراه راهکارهای رویارویی با آن آورده شده است.

1. سوال والدین: وقتی فرزندم مخالفت فلسفی میکند چه کنم؟

برای برخورد با این نوع مخالفت در کودکان ۳ تا ۱۲ ساله میتوان از روش زیر استفاده کرد:

تکنیک ساندویچ

1. آنچه کودک میگوید را کامل بشنوید، خلاصه کنید و به او برگردانید.
2. کلامتان را منبع محور کنید. «این حرف بر اساس ادراک خودته یا جایی خوندی؟ یا از کسی شنیدی؟»
3. حداقل 10 روز بعد، در گفتگویی که فرزند آن را شروع کرده است این بحث را پیش بکشید؛ به او بگویید «تو همچین موضوعی را مطرح کردی؛ من تو این 10 روز به حرفات فکر کردم. یه سؤال دارم به این داستان از زاویه دیگه میشه نگاه کرد؟» (سوییچ-فلیپ سازی-تغییر زاویه نگاه)
4. بعد به شدت متعجب و شگفت زده شوید. «حواسم نبود. نمیدانستم.»
5. از او بخواهید اصولی که این حرف را بر اساس آن میزند؛ بیان کند. «میشه بگی من یاد بگیرم اصولش چیه؟»

برخورد با دلیل تراشی کودک

از دیگر سوال والدین این است که در برابر استدلال منطقی کودک، برای کارهای اشتباهش؛ باید چه برخوردی داشته باشند.

• بعد از مدتی کودک برای انجام ندادن کارها، دیگر از ابزار توجیه فلسفی (مغالطه) استفاده نمیکند.
• از این تکنیک در بسیاری از موارد میتوان بهره برد. یکی از این موارد، جایی است که کودک برای توجیه انجام یک کار اشتباه از دلیل منطقی استفاده میکند. (سفسطه)
• آیا هدف، انجام ندادن کار غلط یا انجام دادن کار درست است؟ خیر؛ هدف این است که کودک دیگر برای کار غلط خود از دلیل تراشی محکمه پسند استفاده نکند که به شدت کمک کننده است.

2. سوال والدین: فرزندم از روی تنبلی نمایش ناتوانی بازی میکند؛ چه کنم؟

بسیار اتفاق می افتد که کودکان به دلایل مختلفی خصوصا لجبازی یا جلب توجه به رفتاری مانند تمارض روی بیاورند. اما سوال والدین این است که در این صورت باید چه برخوردی از خود نشان دهند. در ادامه روش برخورد با تمارض کودک آورده شده است:

* انجام ۴ عمل اول با 4 عمل بعدی باید حداقل 10 هفته فاصله داشته باشد.

1. فکر کنید و کاری جذاب و جدید انتخاب کنید؛ که بتوان آن را به صورت گروهی انجام داد و آن را انجام دهید. مثل ساخت خانه چوبی برای پرندگان.
2. فرایند اجرای این کار را مستند سازی کنید.
3. سراغ تنبلی بچه بروید. بپرسید «این کار را (کاری که در آن تنبلی میکند) چطوری انجام بدیم که حال کنیم؟» در این شرایط فرزند یا راه کار خوبی ارائه میدهد یا راهکاری بد و یا اصلا راهکاری ارائه نمیدهد.
4. اگر اعتراض کرد یا راهکار پرت و پلا گفت؛ میتوانید بگویید: «بیا بریم جستجو کنیم. توام بگرد منم میگردم؛ یا از یه نفر بپرسیم. زمانی که کودک به صرافت جستجوی راهکار جذاب بیافتد، راهکار به ذهنش میرسد.

اگر گفت «خوشم نمیاید.» در صورتی که بیش از 6 سال دارد، راجع به این مورد دیگر با او بحث نکنید. اگر زیر 6 سال است میتوانید از اصول انگیزه سازی استفاده کنید. در صورتی که کاری که قرار است انجام دهد، جزو کارهای واجب باشد باز هم میتوانید از مهارت انگیزه سازی بهره ببرید.

سوال والدین درباره کودکان 12 تا 18 ساله

3. سوال والدین: راهکار ترمیم رابطه و از بین بردن خصومت فرزند نسبت به والدین

بسیاری پیش می آید که فرزند به دلایل مختلفی در رابطه با والدین دچار خصومت شود. این سوال والدین ممکن است به اشکال مختلفی ذهن آنها را به خود درگیر کند اما لازم است بدانید؛ در صورتی که با این وضعیت برخورد مناسبی شود، هیچ جای نگرانی وجود ندارد. اگر خشم انباشته در وجود بچه 6 سال به بالا دیدید (مهمترین دوره سنی 9 تا 17) باید بدانید:

• این احساس خصومت نسبت به والدین و فاصله گرفتن از آنها خصوصا زمانی پیش می‌ آید که والد اشتباهش را در برابر کودک نمی‌پذیرد.
• هر کسی می­تواند از راهکار زیر در برابر کودک استفاده کند (مادر، پدر، خاله، دایی، معلم، مشاور و …).
• این برخورد برای زمانی که خشم کودک توهم (کینه خود ساخته) است، جواب خواهد داد.
• راهکار زیر در صورتی به کار می‌ آید که کودک اصل خشم را قبول داشته باشد. اگر خشم پنهان است، این راهکار جوابگو نیست.

نحوه برخورد با کودک خشمگین

1. راجع به خشم و اتفاقاتی که برای انسان رقم می‌زند (جسته گریخته) صحبت کنید.

• • ابتدا ذهن کودک بهم میریزد. احساس ضعف میکند و ممکن است با صدای لرزان از دیگران گلایه کند.
  • هرچه سن کودک کمتر باشد؛ بیشتر راجع به اثرات سناریویی و داستانی صحبت کنید.
  • اگر بزرگتر است؛ از خودش در ارتباط با خشم سوال بپرسید.
  • بدانید که زمانی که ذهن انسان بر داستانی متمرکز شود؛ آماده میشود تا تغییراتی را در آن ایجاد کند.

اولین قدم برای ایجاد یک تغییر ادراکی ایجاد ناامنی ادراکی است. به آسیب زندن خشم اشاره کنید و این موضوع را برای کودک جا بیندازید.

2. تسهیل گری بخشش انرایت:

• • ثمرات کارهای غیر ارادی ضربه زننده را با فرزند کار کنید: برای بچه کوچکتر با سناریو / برای بچه بزرگتر از خودش بپرسید. «بگرد پیدا کن.» مثال: انداختن سنگ در رودخانه باعث بند آمدن و نرسیدن آب به باغ و درختان میشود.
  • کمک به کودکی که خشم انباشته دارد حداقل 10 هفته طول می­کشد.

3. تعمیق عذرخواهی:

• • بچه کوچکتر: سناریو، بچه بزرگتر: از خودش بپرسید.
  • «پسرم اگر تو نسبت به کسی اشتباهی انجام بدی و آن اشتباه ضربه زننده باشه و عذرخواهی تو را نپذیرد چه حالی بهت دست میده؟» روی این حالش متمرکز شوید. (عذاب وجدان، شبها کابوس دیدن و …)
  • «پسرم تو نسبت به معلمت خشم عجیبی داری، حق داری واقعیه احساس خُرد شدن و له شدن بهت دست داده. اما سوالی دارم؛ در تنهایی خودت بهش فکر کن.» (برای سن بالا بخواهید در همان لحظه جواب دهد و در کوچکترها اینگونه نظر بخواهید: «به نظرت سهم خودت در این ظلم و حق کشی چقدر است؟ تو چه کار کردی؟ چه نقشی داشتی؟ نقشتو پیدا کن.»

حدود 14 هفته بعد به دنبال ادامه مسیر بروید…

4. سوال والدین: چطور میتوان خواسته های غیر منطقی فرزند را مدیریت کرد؟ 

همه کودکان ممکن است گاهی خواسته های نامتعارف یا غیر منطقی از خود بروز دهند. در این مواقع پدر و مادر سعی میکنند با ساده‌ ترین جوابها به آن خاتمه دهند. آنها از طرز تفکر «تو زیاده خواهی» و یا «من نمیتوانم» استفاده میکنند؛ که این پاسخ 100 درصد غلط است. همچنین محکوم کردن کودک نیز اشتباه است. در ادامه راهکاری برای پاسخ به این سوال والدین آورده شده است.

1. دفاع متقابل: یعنی وارد زمین خواسته های فرزند خود شوید و تا دلتان میخواهد از آنچه کودک میخواهد؛ حرف بزنید. به دنیای پدیداری او وارد شوید.

2. بیان برنامه های بزرگ: از کودک خود بخواهید برنامه‌ های گذشته و حال خود را بیان کند. چه برنامه هایی که به آن رسیده و چه برنامه‌ هایی که به آنها نرسیده است. «آرزوهایت را به من بگو.» خواسته های نامعقول بچه را در لفافه آرزوها ببرید.

3. طبیعی سازی خواسته ها: برای بچه­ یک سری آرزوسازی­های دیگر هم بکنید. مثلاً «چه خوب بود تلفن شخصی هم داشتی، اینا حق توست؛ طبیعیه.» با اینکار به فرزند میگویید: «من تو را محکوم نمیکنم.»

4. توضیح قوانین کلی زندگی اجتماعی: «پسرم اگر قرار باشد همه ما خواسته ای داشته باشیم که برای دیگران تعیین تکلیف میکنه؛ چه اتفاقی میفته؟ چی میشه اگر وظایفمان را تعطیل کنیم، چون خواسته هایمان را نداریم.»

4. سوال والدین: راهکارهای ایجاد تغییر سریع (اوژانسی) در کودک

زمانی که والدین در رفتار کودک دچار معضل میشوند؛ اولین موردی که به ذهنشان خطور میکند، تغییر دادن کودک است. مهمترین سوال والدین در این موارد این است که چگونه میتوان به سرعت رفتار کودک یا موارد آزار دهنده را در او تغییر داد. برای ایجاد یک تغییر ناگهانی در کودکان میتوانید از روش زیر استفاده کنید:

• کمیت سازی فراوانی: در صورتی که میخواهید کودک درس خوان باشد یا عادت بدی در بازی را ترک کند و … . (پروتکل مدیریت فضای مجازی) «بیا بد اخلاقی هایت را بشمار.»

• گزارش مستند: بعد از مدتی (1 روز، 5 روز …) از کودک گزارش مستند درخواست کنید و بخواهید اثرات منفی را بیان و راجع به آنها صحبت کند.

«پسرم من دیدم امروز کلا دو ساعت درس خواندی. چیزی یاد میگری؟ در ایام امتحانات این مقدار چیزی نیست.»

• درخواست دل قرص کننده: احساس منفی این فرایند را به شدت شرح دهید؛ عصبانیت نه، غم.

«پسرم یه آدم وقتی دو ساعت درس میخونه معلومه چیزی یاد نمیگیره؛ من نگران و ناراحتم. میشه یه کاری کنی دلم قرص شه؟»

بیش از 70 درصد کودکان در کمتر از 3 روز تغییر میکنند. این تکنیک موقت است زیرا فلسفه ای در پس آن وجود ندارد و مبتنی بر احساس است.