درسنامه 8: کنترل لجبازی با ایجاد خودنظارتی

خلاصه درسنامه ارائه شده :

خودنظارتی یکی از روشهای کنترل لجبازی کودک است که می‌تواند احساس خوب درونی را در فرزند ایجاد کند. ایجاد این احساس به فرزند عزت نفس را القا می‌کند. احساس کفایت فردی به او کمک می‌کند تا بتواند انتخاب‌های پسندیده‌ ای را رقم بزند تا هر تصمیم و مسئله‌ ای منجر به لجبازی کودک نشود.

روشهای کنترل لجبازی کودک با خودنظارتی

در این درسنامه تکنیک‌های خودنظارتی در دو بازه سنی ۳ تا ۶ سال و ۶ تا ۱۲ سال آموزش داده می‌شود که از ساده و موثرترین روشهای کنترل لجبازی کودک است.

1. تکنیک خودسنجی ( 3 الی 6 سال) برای کنترل لجبازی

• تکنیک خودسنجی مقدمه‌ ای برای آغاز خودکنترلی است.
• هدف از انجام این تکنیک آماده کردن ذهن کودک برای بررسی خودش است.
• در این تکنیک یک فرآیند ذهنی برای کودک ایجاد می‌شود که او رفتار خود را ارزیابی کند (مثل اینکه چقدر به حرف بزرگترش گوش می‌کند)؛ این راهکار، از تاثیرگذارترین روشهای کنترل لجبازی کودک است.

زمانی که کودک در حال صحبت کردن درباره یکی از فرآیندهای لذت‌بخش یا بازی با یکی از اسباب بازی­‌هایش است از او سوال کنید: «به نظر خودت، چقدر آدم حرف گوش کنی هستی؟».

* اگر به سوال جواب نداد دو هفته بعد در دل یک داستان این موضوع را مطرح کنید.

* چیزی که در انجام این تکنیک مهم است؛ این است که والدین نباید حرف گوش کردن یا نکردن فرزند را به حساب خوب یا بد بودن کودک قرار دهند.

* در ارتباط با مقدار حرف شنوی با کودک بحث نکنید و سوال‌های استفهامی از او نپرسید.

2. تکنیک تقویت خودگویی ( 3 الی 6 سال)

• جهت ایجاد خودکنترلی مطلوب برای کودک باید قدرت فکر کودک را بالا ببریم. این فکر همان گفتار درونی است.
• به کودک آموزش دهیم زمانی که در حال انجام کاری است، مراحل انجام دادن کار را بیان کند. هدف از بیان کردن، هشیارانه عمل کردن است. این کار ادراک کودک را تقویت می‌کند.
• زمانی که کودک گفتار درونی خود را بیان کرد، تشویقش کنید.
• در صورتی که کودک گفتار درونی نداشت و یا حتی مخالفت کرد، والد می‌تواند کارهایی را که در حال انجام دادن آن است را با صدای بلند بیان کند.

3. نحوه استفاده از تکنیک خودنظارتی ( ۶الی۱۲ سال) برای کنترل لجبازی

در انجام تکنیک خود نظارتی در کنترل لجبازی کودک؛ توجه به دو مسئله فاصله تکرار رفتار و مستمر بودن آن ضروری است.

• ابتدا چک کنید کاری که کودک قصد نظارت بر آن دارد، در یک بازه زمانی مثلا ۲۴ ساعته، چقدر تکرار میشود؟ مستمر است یا مقطعی؟
• شمردن دفعات انجام کار، اثرگذاری خودنظارتی را بیشتر می‌کند.
• هدف از انجام این تکنیک فراهم کردن زمینه‌ای برای کودک است تا بتواند، کار خود را بررسی کند.

نحوه انجام تکنیک خودنظارتی

• بر روی انجام دادن یک کار درست یا انجام ندادن یک کار غلط تمرکز کنید و آن را مورد توجه قرار دهید.
• مصادیق عملی آن را بشمارید و ثبت کنید.
• اگر کار پرتکرار باشد، نظارت باید در بازه‌های زمانی کوتاه و به صورت مستمر اعمال شود.
• اگر مقطعی باشد، باید توجه کنید در هر ۲۴ ساعت چند بارحرف گوش داده است یا گوش نداده است.

* اصلا و ابدا با نتیجه، کاری نداریم؛ فقط می‌خواهیم کودک خودسنجی انجام دهد.

انجام تکنیک استار STAR برای کنترل لجبازی کودکان

از این تکنیک در سن ۶الی۱۲ سالگی استفاده می‌شود. تکنیک استار، ترکیبی از چهار مدل رفتاری است که کودک در یک موقعیت انجام می‌دهد. هدف این تکنیک، بررسی فکرهای درونی و جایگزین یک فکر مثبت و مرور نتیجه به دست آمده است.

این تکنیک را میتوان در کنترل لجبازی، خشم و مشاجره  به کار گرفت. نحوه انجام تکنیک استار:

(stop) S : هر زمان کودک، بازخورد ناراحت کننده‌ ای از اطرافیانش دریافت کند که دلیلی برای بدحالی یا واکنش منفی او باشد، باید به خودش بگوید متوقف شو.

* این کار باعث می­شود بسیاری از افکار تخریبی در ذهن کودک که موجب میشود از او رفتار ناکارآمد و لجبازی سر بزند، متوقف شود.

T (think) : کودک باید درباره اتفاقی که افتاده است فکر کند و یک رفتار مثبت را به عنوان جایگزینی برای رفتار ناکارآمد خود، انتخاب کند.

A (action) : در این مرحله کودک باید رفتار جایگزین که در مرحله قبل انتخاب کرده است را اجرا کند.

R (review) : در این مرحله باید تمام جریان ها و اقداماتی که انجام شده اند، مرور شود.

با استفاده از این تکنیک کودک شما در کمتر از 6ماه به درجه ای از رشد شناختی و رفتاری میرسد که به او افتخار خواهید کرد. در ادامه دیگر روشهای کنترل لجبازی را به صورت کامل آموزش خواهید دید.