ترس از تاریکی یکی از رایج‌ترین ترس‌های دوران کودکی است. ترس از تاریکی معمولاً در پایان دو سالگی شروع می‌شود؛ زمانی که توانایی شناختی کودکان و در ادامه قدرت تخیل آنها رشد می‌کند. این ترس در بسیاری از کودکان، هیچ وقت از بین نمی‌رود.
بعضی از کودکان بیشتر تحت تأثیرات ترس از تاریکی قرار می‌گیرند. کودکانی که نشانه‌های اضطراب دارند، می‌توانند با این ترس بیشتر درگیر شوند. این دسته از کودکان ممکن است هر جا که بروید به دنبال‌تان بیایند و حتی در روشنایی روز، حاضر نشوند تنهایی به هیچ اتاق تاریکی بروند.
پیامد ترس از تاریکی کودکان
- زمان خواب که می‌تواند تبدیل به یک کابوس تمام عیار شوند؛
- امکان دارد چند ساعت طول بکشد کودکان‌تان بخوابند
- و به خاطر ترس از تاریکی، نیمه شب از خواب بیدار شوند.
- یا دچار شب ادراری شود.
- و یا بارها یا کابوس از خواب بپرد.
- نداشتن خواب مناسب خصوصا در سنین رشدی بسیار اهمیت دارد…
مجهز کردن کودکان به مهارت‌های مقابله با ترس، به آنها توانایی بیشتری برای روبرو شدن با چالش‌ها می‌دهد و سطح اضطراب آنها را در آینده کاهش خواهد داد.
به طور کلی، توانمند کردن کودکان‌مان برای مقابله با ترس‌های‌شان هیچ وقت زود نیست؛ شما حتی می‌توانید به کودک یکی دو ساله خودتان یاد بدهید با ترس‌هایش بجنگد. یادتان باشد خیلی از کودکان از تاریکی می‌ترسند؛ با استفاده از نکاتی که در این مطلب می‌گوییم، می‌توانید به کودکان‌تان کمک کنید با ترس‌شان از تاریکی مقابله کنند.
تنها شرط مهم این است که :
کودکان نباید ترس شدید شما از موضوع را ببینند
1- ترس از تاریکی کودکان خود را نه تنها کوچک جلوه ندهید بلکه آن را به رسمیت بشمارید
یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کمک به کودک برای مقابله با ترس از تاریکی این است که در ابتدا ترس او از تاریکی را تأیید کنید. این کار شاید به نظر از مدل کارهای روان‌کاوی به نظر برسد اما در واقع خیلی کاربردی است.
در بیشتر مواقع، وقتی کودکان ما حس و حال خوبی ندارند، ما به عنوان پدر و مادر، به آنها می‌گوییم که حال‌شان خوب است. اگرچه این کار با هدف بهتر کردن حال آنها انجام می‌گیرد اما تأثیر منفی دارد. به کودکان‌تان بگویید شما می‌فهمید آنها ترسیده‌اند و ترس از تاریکی، طبیعی است.
برای کودکان خود توضیح دهید که تاریکی فقط به این خاطر ترسناک است که نمی‌توانیم اطراف‌مان را ببینیم. وقتی هم نتوانیم دور و بر خودمان را ببینیم، تخیل‌مان می‌تواند ما را در مورد چیزهایی که آنجا وجود ندارد، نگران کند.
همچنین می‌توانید به کودکان خود بگویید: «وقتی تخیل‌تون سعی می‌کنه گول‌تون بزنه، چراغ رو روشن کنید و اون موقع می‌بینید همه چیز سر جای خودشه.»
2- کلید برق باید در دسترس کودکان باشد
برای اینکه به کودکان‌تان کمک کنید احساس توانمندی کنند، کلیدهای برق را در جایی نصب کنید که در دسترس آنها باشد. بعضی از کودکان به نسبت کودکان دیگر قدبلندتر هستند و شاید جای کلید برق مسئله‌ساز نباشد اما برای آنهایی که در پایین نمودار رشدی خود قرار دارند، محل قرارگیری کلید برق می‌تواند چالش بزرگی باشد.
خوشبختانه، با استفاده از محصولات مختلف موجود در بازار لوازم الکترونیکی، به راحتی می‌توان کلید لامپ را در دسترس کودکان قرار داد. برای اینکه این کار به دور از هر نوع خطری باشد، می‌توانید با یک برق‌کار صحبت کنید تا کارهای مربوط به جابجایی کلید لامپ‌ها را انجام دهد.
این کار علاوه بر درمان ترس از تاریکی کودکان به آنها می آموزد که برای مقابله با مشکلاتشان خودکفاتر باشند و مسئولیت این کار را بپذیرند.
3- در مکان‌های پر رفت و آمد خانه، لامپ‌های باتری‌خور بگذارید
با حفظ این رویکرد که لامپ‌های مختلفی در دسترس کودکان باشد، لامپ‌های دیواری متفاوتی تهیه کنید که با باتری کار می‌کنند. چنین لامپ‌هایی را می‌توانید از فروشگاه‌های مختلف الکترونیکی تهیه کنید.
این لامپ‌ها را در مکان‌هایی قرار دهید که کودک شما از آنجا بیشتر می‌ترسد. می‌توانید یک لامپ، درست کنار تختخواب یا کمدشان قرار دهید. همچنین می‌توانید متناسب با قدشان، یکی هم در سالن نصب کنید.
وقتی به کودکان‌تان یاد می‌دهید که با ترس از تاریکی خود مقابله کنند، اولین مرحله توانمندسازی آنها است. اگر کودکان احساس کنند که می‌توانند تاریکی را کنترل کنند، آن وقت کمتر می‌ترسند.
این خیلی عادی است که کودکان شما از تاریکی خوششان نیاید، چیزی که شما قرار است به آنها یاد بدهید، این است که چگونه روش‌های مستقلی برای روبرو شدن با این ترس، ایجاد کنند. یک مکانیزم مقابله این است که هنگام ترسیدن بتوانند بدون کمک گرفتن از دیگران لامپ‌ها را روشن و محیط اطراف را بررسی کنند.
4- باور کنید شما دلیل ترس از تاریکی کودکان را نمیدانید
کودکان، آدم کوچولوهای عجیب و غریبی با ترس‌های مخصوص و غیر قابل پیش‌بینی خودشان هستند. همین تازگی کودکی دیدم که از سیب‌زمینی سرخ شده می‌ترسید و شب‌ها کابوس می‌دید که سیب‌زمینی سرخ شده دنبالش می‌کند!
به همین جهت شاید فکر کنید کودکان‌تان به پرسشی مانند «فکر می‌کنی چه چیزی در تاریکی است؟»، پاسخ واضحی مانند «هیولاها یا موجودات وحشتناک» بدهند؛ با این حال بهتر است این را هم در نظر بگیرید که جوابشان شاید چیزی شبیه به «سیب‌زمینی سرخ شده» باشد.
صحبت در مورد تاریکی، بدون اینکه واقعاً جنس ترس مرتبط با تاریکی را بدانید، درست مثل این است که از پانسمان استفاده کنید اما ندانید کجای بدن را ببندید!
گاهی بدون اینکه بدانیم، بعضی برنامه‌های مناسب سن کودکان، موضوعات ترسناکی برای آنها دارند. مدتی پیش، کودکی از برنامه کارتونی خرگوشی ترسیده بود که همیشه گرگ ترسناکی دنبالش می‌کرد.
یا مورد دیگری از برنامه کودکی درباره موجودات دریایی می‌ترسید و کابوس می‌دید که آن موجودات می‌خواهند او را بخورند.
در نظر داشته باشید این کار نشدنی است که کودکان‌مان را در برابر از هر چیزی که می‌بینند و مشاهده می‌کنند، محافظت کنیم؛ اما می‌توانیم با آنها در مورد چیزی که می‌بینند گفت‌وگو کنیم و از ترسناک بودن بعضی از تصاویر و داستان‌هایی که می‌بینند، کم کنیم.
انواع ترس کودکان
5- منابع نوری سرگرم‌کننده در اتاق کودکان‌تان قرار دهید
با اینکه این پیشنهاد شاید خیلی ساده به نظر برسد، اما در حقیقت می‌تواند خیلی هم سخت و پیچیده باشد. استفاده از مقدار زیاد نور هنگام خواب، می‌تواند روی چرخه خواب کودکان تأثیر منفی بگذارد. به همین دلیل استفاده از یک نور اصلی برای خواب او، کار درستی نیست.
اگر هم نور به اندازه کافی نباشد می‌تواند موجب وحشت کودکان شود و کاری کند تمام شب بیدار بمانند. استفاده از چراغ‌های شب کم‌نور می‌تواند سایه‌های بیشتری درست کند و ترس کودکان را افزایش دهد. چراغ‌های شب پرنور هم می‌توانند سایه‌های تیزی در اتاق ایجاد کنند.
پیدا کردن چراغ مناسبی که با استانداردهای کودک‌تان هماهنگ باشد اما روی خوابشان هم تأثیر منفی نگذارد، می‌تواند چالش خیلی سختی باشد.
با این حال کالاهای متفاوتی در بازار وجود دارد که می‌تواند خواسته شما و کودک‌تان را برآورده کند. حتی توپ‌های روشنایی جالبی وجود دارد که کودک‌تان می‌تواند هر جا که خواست قرار دهد. همچنین پروژکشن‌هایی مخصوص شب ساخته شده که می‌تواند عکس‌های متفاوتی روی سقف نشان دهد (عکس‌هایی مانند ستارگان یا ساحل اقیانوس).
هیچ جواب مشخصی برای انتخاب چراغ خواب وجود ندارد. فقط لازم است ببینید چه چیزی برای کودک شما مناسب است.
6- سایه‌های ترسناک دلیلی برای ترس از تاریکی
در جلسات کاردرمانی و بازی‌درمانی، خیلی از کودکان در مورد سایه مشخصی در اتاقشان می‌گویند که آنها را می‌ترساند و باعث می‌شود شب‌ها بیدار بمانند. وقتی از آنها پرسیده می‌شود که «آیا تا به حال این موضوع را به خانواده‌شان گفته‌اند؟»، در بیشتر مواقع می‌گویند: «نه!»
معمولاً کودکان می‌توانند چیزی را که در اتاق، سایه ایجاد کرده تشخیص دهند. به خانواده‌های بسیاری توصیه کرده‌ایم که عروسک‌ها و قفسه‌های کلاه‌های لبه‌دار را از اتاق کودکان خارج کنند.
وقتی چراغ خواب اتاق کودکان روشن است، کنارشان در تختخواب بمانید. از آنها بخواهید به شما نشان دهند شب‌ها کدام بخش از اتاق ترسناک است. اگر سایه مشخصی وجود دارد، منبع آن را پیدا کنید و به کودکان‌تان نشان دهید.
می‌توانید چیزی شبیه به این بگویید: «ببین عروسکت اون سایه رو، روی دیوار دست کرده بود. می‌تونیم عروسکت رو بذاریم توی کمد و اینجوری سایه می‌ره!»
7- نمایش عروسکی از بهترین راهکارهای درمان ترس از تاریکی
یکی از روش‌های حساسیت‌زدایی کودکان نسبت به سایه‌ها این است که نمایش عروسک سایه‌ای داشته باشید. با دستان‌تان شکل‌های مختلف بسازید و نمایش سایه اجرا کنید. به کودکان‌تان یاد بدهید که با تغییر شکل دستان‌شان می‌توانند شکل‌های گوناگونی روی دیوار به وجود بیاورند.
همچنین می‌توانید چراغ‌‌قوه‌های مخصوص بازی سایه تهیه کنید، روی این چراغ‌ها پوشش‌‌هایی پلاستیکی وجود دارد که تصاویر مختلفی روی دیوار می‌اندازد. آموزش کودکان در مورد اینکه چگونه با سایه‌ها بازی کنند، باعث می‌شود سایه‌ها دیگر آنقدر مرموز و ترسناک نباشند و کودکان در آینده کمتر از آن بترسند.
8- تاریکی را با «مهمانی‌های درخشان» جشن بگیرید
روش دیگری که به کودکان‌تان کمک می‌کند با تاریکی کنار بیایند، داشتن چیزی است که ما اسمش را مهمانی‌ها درخشان» گذاشته‌ایم. فعالیتی که می‌تواند به یکی از پرطرفدار‌ترین برنامه‌های همیشگی خانه‌تان تبدیل شود.
برای این کار، جایی مانند کمد لباس‌ها یا حمام را در نظر بگیرید که هیچ پنجره‌ای نداشته باشد. دستبند و گردنبندهایی تهیه کنید که در تاریکی می‌درخشند. این دستبندها و گردنبندها را می‌توانید با عنوان «دستنبند شب‌تاب» و «گردن‌بند شب‌تاب» از فروشگاه‌های مختلف اینترنتی تهیه کنید. یا حتی می‌توانید چسب‌های شب‌تاب را روی دستبند معمولی بزنید تا در تاریکی بدرخشند.
همچنین می‌توانید لامپ بلک‌لایت تهیه کنید، این لامپ‌ها هم در تاریکی نورهای جالبی درست می‌کنند. اگر از این لامپ‌ها تهیه کردید می‌توانید از لباس‌های سفید یا رنگی نئون استفاده کنید که در تاریکی می‌درخشند.
یا هر وسیله ی درخشان دیگری که در نظر دارید. تمام هدف «مهمانی‌های درخشان» این است که به کودکان‌تان کمک کنید در ذهن‌شان بین تاریکی و بازی و حال خوب، ارتباط برقرار کنند. در بیشتر مواقع چنین ارتباطی وجود ندارد و باید شکل بگیرد.
9- برای کودکان خود چالش‌هایی ایجاد کنید که در آنجا بتوانند به دلیل مواجهه با ترس‌شان پاداش کسب کنند
این روشی است که اغلب در تمرینات درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد و والدین تشویق می‌شوند در خانه برای از بین بردن بسیاری از ترس‌ها، از این روش استفاده کنند.
وقتی کودکان‌تان به خاطر تاریکی هوا می‌ترسد که به اتاق بغلی برود، به آنها چیزی شبیه به این بگویید: «من می‌تونم با تو بیام یا اینکه می‌تونی خودت با ترست روبرو بشی و توی یک چالش شرکت کنی. اگه خودت تنهایی بری می‌تونی جایزه بگیری»
خیلی از خانواده‌ها، جعبه‌های گنجی درست می‌کنند که وقتی کودک‌شان چالش را قبول می‌کند، می‌تواند یکی از آنها را به دست بیاورد.
همیشه این اختیار را به کودک‌تان بدهید بتواند تصمیم بگیرد که آیا دلش می‌خواهد چالش را قبول کند یا خیر! اجبار کودکان برای روبرو شدن با ترس‌شان، فایده‌ای ندارد و ترس‌شان را در آینده بیشتر هم می‌کند.
یک جعبه جایزه، کودکان را تشویق می‌کند که ترس‌شان را از بین ببرند و از مکانیزم‌های مقابله‌ای که به آنها آموزش داده‌اید، استفاده کنند.
شما می‌توانید با یادآوری مکانیزم‌های مقابله به آنها، به شکل کلامی حمایت‌شان کنید. مواردی مانند: «تو می‌تونی انجامش بدی، فقط برو و لامپ رو روشن کن. همینجور که داری می‌ری می‌تونی برام آهنگ بخونی یا می‌تونیم با هم آهنگ بخونیم که بدونی من نزدیکم»
نکات مهم دیگر در درمان ترس از تاریکی کودکان
- کمک به کودکان‌تان برای اینکه بر ترس‌های‌شان غلبه کنند، زمان‌بر است و نیاز به صبر و شکیبایی شما دارد. کودکان از طریق تکرار یاد می‌گیرند؛ برای همین ممکن است پیش از اینکه نتیجه پیشرفت‌شان را ببینید، بارها و بارها یک گفت‌وگوی تکراری داشته باشید و روش‌های مختلفی را امتحان کنید. نکته اصلی این است که ثابت قدم باشید و تسلیم نشوید.
- یادتان باشد که شما در حال کاشتن بذرهایی هستید که ممکن است برای مدتی شکوفا نشوند؛ همینطور به کاشتن و آبیاری ادامه دهید و در نهایت خواهید دید که تمام تلاش شما جوانه داده است!
- روش‌های متفاوتی وجود دارد که می‌تواند به کودکان کمک کند توانایی و شجاعت روبرو شدن با ترس‌شان را به دست بیاورند. در این مطلب 9 مورد از کاربردی‌ترین روش‌های موجود را با هم بررسی کردیم.
- روش‌هایی که در خانواده‌های بسیاری جواب داده و کمک کرده کودکان بتوانند با ترس از تاریکی خودشان دست و پنجه نرم کنند.
- وقتی از این روش‌ها استفاده می‌کنید به خاطر داشته باشید، این روش‌ها زمانی تأثیرگذار است که حس خوبی برای کودک ایجاد کند. برای همین تلاش کنید در تمام مراحل حواستان به حال کودک باشد.
- توجه داشته باشید که مهم‌ترین نکته در این راه حمایت پدر و مادر و مراقبان او است. حمایت به این معنا است که نه تنها ترس او را کوچک جلوه ندهید، بلکه از برچسب‌های تحقیرکننده و آزاردهنده هم دوری کنید.
- گفتن کلمات و عباراتی مانند «ترسو» یا «کوچولو» یا حتی خندیدن به این ترس، می‌تواند احساس ناامنی در کودکان ایجاد کند و روند مقابله با ترس از تاریکی را در کودکان طولانی‌تر کند.
- وقتی کودکان احساس کنند خانواده‌شان، آنها را درک می‌کنند، خیلی بهتر می‌توانند با ترس‌شان از تاریکی روبرو شوند. به همین جهت لازم است تمام تلاش خانواده این باشد که این حس همدلی را در کودک ایجاد کنند.
برای این کار خیلی خوب است که به شکلی دوستانه به دیگر اعضای خانواده مانند مادربزرگ و پدربزرگ و دوستان و آشنایان نیز گفته شود که از به کار بردن چنین کلماتی دوری کنند.
