8 راهکار بالابردن اعتماد به نفس کودکان دبستانی

بالا بردن اعتماد به نفس و ایجاد عزت نفس در کودکان به این صورت است که در جای جای زندگی کودک میتواند به او کمک کند. اعتماد به نفس یکی از مهارتهایی است که سایر مهارتها را نیز به طور کامل تحت تاثیر قرار میدهد.

با وجود اینکه «اعتماد به نفس» و «عزت نفس» در بیشتر مواقع در کنار هم به کار می‌روند؛ تا جایی که بسیاری از خانواد‌ه‌ ها این دو واژه را یکی می‌دانند. با وجود شباهتی که در ظاهر دارند، دو مفهوم کاملا جداگانه هستند.

عزت نفس و اعتماد به نفس، احساسات و افکار ما را تشکیل می‌دهند و نشان از این دارند که چگونه دیگران را درک و با دنیا اطراف ارتباط برقرار می‌کنیم.

تاثیرات بالابردن اعتماد به نفس در زندگی کودکان

پایین بودن اعتماد به نفس، چه برای کودکان و چه بزرگسالان، اتفاقی کاملاً جدی با عواقبی ناراحت‌کننده است. چنین شرایطی زندگی آنها را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند تأثیرات مخربی بر موفقیت در مدرسه و حرفه‌شان داشته باشد.

خوشبختانه، پدر و مادرها و معلم‌ها می‌توانند از طریق همراهی با کودکان موجب بالارفتن اعتماد به نفس آنها شوند.

برای چنین کاری لازم است به کودکان کمک کنیم تصویر ذهنی مثبتی در مورد خودشان به دست بیاورند. همچنین باید در کارها و مناسبت‌های مختلف آنها به داشتن استقلال تشویق کنیم.

داشتن اعتماد به نفس به چه معناست ؟

اعتماد به نفس یعنی چقدر به توانمندی‌های خود باور داریم؛ اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم اعتماد به نفس یعنی ما از کارهایی که می‌توانیم انجام دهیم و کارهایی که نمی‌توانیم انجام دهیم، باخبر باشیم.

این توانایی، کودکان دبستانی را تشویق می‌کند که ریسک کنند، خلاقیت‌های‌شان را در سر کلاس افزایش دهند و  بیشتر در فعالیت‌های کلاسی شرکت کنند.

کودکانی که اعتماد به نفس بالا دارند، به احتمال بیشتری در چالش‌های مختلف شرکت می‌کنند و مسئولیت کارهای‌ خود را می‌پذیرند.

این کودکان وقتی در کاری شکست بخورند؛ در کمال تعجب، دفعه بعدی تلاش بیشتری برای موفقیت میکنند. با این حال بیشتر دانش‌آموزان هر چقدر موفق‌تر شوند، اعتماد به نفس بیشتری به دست می‌آورند.

ویژگی‌های کودکان با اعتماد به نفس بالا

• کودکانی که اعتماد به نفس بالا دارند، خوش‌بین‌تر و با انگیزه‌تر هستند.
• به جای به کار بردن جمله‌های منفی «می‌دونم نمی‌تونم، می‌دونم نمیشه» بیشتر از جمله‌های انرژی‌بخش و امیدوارکننده مانند «می‌دونم می‌تونم و می‌دونم که میشه» استفاده می‌کنند.

عزت نفس کودکان

حالا با وجود تعریفی که از اعتماد به نفس کردیم، سؤال پیش می‌آید که وقتی می‌گوییم عزت نفس دقیقاً منظورمان چیست؟

• عزت نفس با حس ارزشمندی افراد در ارتباط است.
• عزت نفس به معنای این است که چقدر به خودمان حس خوبی داریم.
• اینکه کودکان ما چقدر احساس می‌کند ارزشمند هستند و آیا احساس عشق و علاقه می‌کنند؟
• احساس درک شدن و مورد احترام قرار گرفتن دارند؟
• کودک دبستانی ما در مورد خودش حس مثبتی دارد یا منفی؟

ویژگی‌های کودکان با عزت نفس بالا

گاهی به نظر آسان می‌رسد که متوجه شویم کدام یکی از کودکان‌ ما احساس خوبی در مورد خودشان دارند و کدام یکی چنین احساسی ندارند. همانطور که گفتیم داشتن این حس خوب در مورد خودمان را با عنوان «عزت نفس» توصیف می‌کنیم.

کودکانی که عزت نفس بالا دارند:

• احساس دوست داشته شدن و پذیرفه شدن در جمع دارند.
• احساس اعتماد به نفس دارند.
• در مورد کاری که می‌توانند انجام دهند احساس غرور می‌کنند.
• در مورد خودشان فکرهای مثبتی دارند.
• به خودشان باور دارند.

ویژگی‌های کودکان با عزت نفس پایین

• همیشه خودشان را نقد می‌کنند و به خودشان سخت می‌گیرند.
• احساس می‌کنند به اندازه کودکان دیگر خوب نیستند.
• به جای فکر کردن در مورد موفقیت‌های‌شان، بیشتر در مورد شکست‌های‌شان فکر می‌کنند.
• اعتماد به نفس پایینی دارند.
• همیشه شک دارند که بتوانند کارها را به خوبی انجام دهند.

اعتماد به نفس و عزت نفس چه فرقی دارند ؟

«اعتماد به نفس» به اعتماد کردن به خود اشاره دارد؛ اما «عزت نفس» یعنی ارزشمند دانستن خودمان، با تمام ویژگی‌های خوب و بد.

امکان دارد کودک در بخشی از فعالیت‌ها، اعتماد به نفس بالایی داشته باشد اما باز هم عزت نفس پایین داشته باشد.

با این حال معمولاً وقتی کودکی در مورد خودش حس خوبی داشته باشد (عزت نفس)، احتمال بیشتری وجود دارد که اعتماد به نفس بالایی هم داشته باشد.

بهترین راه‌ بالابردن اعتماد به نفس در کودکان دبستانی

برای اینکه بتوانیم کودکانی با اعتماد به نفس بالا پرورش دهیم، راه‌های بسیاری وجود دارد. در این بخش به 8 مورد از راهکارهای کاربردی افزایش اعتماد به نفس کودکان دبستانی می‌پردازیم؛ مواردی که بسیاری از خانواده‌ها با استفاده از آن توانسته‌ اند مسأله اعتماد به نفس پایین کودک‌شان را حل کنند.

1- به کودکان بیاموزیم به خودشان اعتماد کنند.

برای بالابردن اعتماد به نفس کودکان لازم است اعتماد به خود را در آنها ایجاد کنیم. جالب است بدانید که میتوان مهمترین موضوعات را با بازی به کودکان انتقال داد. تاثیرات بازی به طور دائمی در سنین مناسب تقریبا دائمی است.

• اعتماد به نفس بالا باید از سن خیلی پایین پرورش داده شود.

• با این کار می‌توانیم چند دقیقه‌ای او را آرام کنیم اما چنین کاری نه تنها رابطه ما با کودک‌مان را خراب می‌کند، بلکه به اعتماد به نفس او نیز آسیب می‌رساند.

• شاید در ظاهر معنی همه جمله‌ها یکسان باشد اما جمله اول به شخصیت کودک نقد وارد می‌کند و جملات بعدی یکی از رفتارهای کودک را مورد انتقاد قرار می‌دهد.
• حواسمان باشد هیچ وقت به شخصیت کودکان نقد وارد نکنیم، این رفتار آنها است که قابلیت نقد شدن دارد.
• یکی دیگر از روش‌هایی که می‌توان به کودکان آموخت به خودشان اعتماد داشته باشند این است که به آن‌ها حق انتخاب دهیم. این کار می‌تواند از سن خیلی کم شروع شود. به عنوان مثال برای یک کودک دبستانی، می‌توانیم حق انتخاب‌های بسیاری در نظر بگیریم.

مواردی مانند: «برای رفتن به خونه مامان‌بزرگ و بابابزرگ دوست داری کدوم لباست رو بپوشی؟» یا «دوست داری برای قصه شب، کدوم کتاب رو بخونیم؟»

2- ایجاد اعتماد به نفس از راه کتاب‌خوانی

• از راه کتاب‌خوانی می توانید اعتماد به نفس کودک دبستانی خود را افزایش دهید. بخشی از نقش پدر و مادر و معلم در این مسیر این است که مطمئن شوند کتابی که کودک می‌خواهد بخواند متناسب با مهارت‌های سنی‌اش باشد و با خواندن آن احساس شکست نکند.
• آزمون پنج‌ انگشتی برای درک مهارت های کتاب خوانی کودک
  1. آزمون پنج انگشتی زمانی به کار می‌آید که می‌خواهیم متوجه شویم کودک‌مان می‌تواند این کتاب را خودش به تنهایی بخواند یا خیر؟
  2. برای فهمیدن این موضوع باید ببینیم کتاب از نظر متن، در چه مرحله‌ای قرار دارد. آسان است؟ سخت است؟ یا دقیقاً مناسب کودک ما است؟
  3. استفاده از این آزمون خیلی راحت و کاربردی است: کتابی را که می‌خواهید بخریم باز می‌کنیم و حدود صد کلمه از آن را انتخاب می‌کنیم.
  4. کودک‌مان آن بخش را می‌خواند. هر بار کلمه‌ای می‌بیند که معنایش را نمی‌داند، یکی از انگشت‌هایش را بلند می‌کند. اگر تا قبل از تمام شدن متن، پنج انگشتش بلند شود، یعنی آن کتاب برای تنهایی خواندن مناسب نیست.

لازم است کودکان دبستانی ما احساس کنند که توانایی خواندن، روندی است که آرام آرام بهتر می‌شود. خوب است هرازگاهی، متن‌هایی را که آنها در شروع یادگیری خواندن استفاده می‌کرده‌اند، نشان‌ دهید.

بعد از آن، روی پیشرفتی که داشته‌اند تأکید کنید. این کار می‌تواند حس خوبی به آنها بدهد. یادمان باشد ترسیم نمودار پیشرفت کودک، چه در مدرسه و چه در خارج از مدرسه، موجب شکل‌گیری اعتماد به نفس می‌شود.

3- تلاش‌شان را ببینید، برد و باخت مهم نیست.

همیشه به خاطر داشته باشید: مسیر خیلی مهم‌تر از مقصد است.

به همین دلیل چه کودک شما بتواند گل پیروزی را برای تیمش بزند یا اینکه اشتباهی توپ را بیرون بیاندازد، او را تشویق کنید.

روانشناسان کودک می‌گویند که هیچ وقت نباید کاری کنیم کودکان به خاطر تلاش کردن احساس خجالت کنند. معمولاً در دراز مدت، تلاش کردن، در ایجاد اعتماد به نفس تأثیرگذارتر از نتیجه ی خوب است.

هیچ چیز بیشتر از اینکه تلاش کودک‌تان را نقد کنید یا به آن بخندید، نمی‌تواند انگیزه‌های او را از بین ببرد. نظر دادن مثبت و پیشنهاد کردن مشکلی ندارد، اما هیچ وقت به کودک‌تان نگویید که دارد کارش را بد انجام می‌دهد.

اگر کودک‌تان از این بترسند یا نگران شوند که شما عصبانی شوید یا از آن بدتر ناامیدتان کند، ممکن است هیچ وقت دیگر دست به تلاش نزند و در نهایت به ماستیگوفوبیا دچار شوند.

4- کودکان را تشویق به تمرین کنید.

کودک‌تان را در هر زمینه‌ای که علاقه دارد تشویق کنید اما آنها را تحت فشار قرار ندهید. تشویق در هر کاری باعث می‌شود که توانایی کودک شما در آن زمینه بالا برود و در نتیجه اعتماد به نفس او بیشتر شود.

نکته مهم این است خود کودک موضوع و زمینه مورد علاقه‌اش را انتخاب کند و برای تمرین اجباری نداشته باشد. منظور از تشویق این است که هر زمان که کودک در حال تمرین است با جمله‌های مثبت او را تشویق کنید. یا برای اینکه تمرین کند، با او همراه شوید و به شکل یک بازی با هم تمرین کنید.

اما حواسمان باشد به کودک باج ندهیم. استفاده از جملاتی مانند «اگه بری تمرینت رو انجام بدی می‌ریم پارک» به معنای تشویق نیست، باج‌دهی به کودک است.

 با این رفتار کودک به مرور تمرین را فقط و فقط برای رسیدن به نتیجه بعدش انجام می‌دهد و میل و انگیزه درونی‌اش را از دست می‌دهد.

5- اجازه دهید خودشان از پس مسائل‌ شان بر بیایند.

• اگر قرار باشد همیشه شما کارهای سخت را برای کودکان‌تان انجام دهید، آن وقت هیچ وقت توانایی‌های آنها یا اعتماد به نفس‌ شان برای سر و کله زدن با مسئله‌های زندگی برای حل آنها، رشد نمی‌کند.
• گاهی کمک‌های زیادی پدر و مادر می‌تواند مانع از شکل‌گیری اعتماد به نفسی شود که باید از راه انجام دادن مستقل کارها به وجود بیاید.
• به عبارت دیگر، اگر کودک‌تان مهارت حل مسئله را یاد بگیرد و در انجام مستقل کارهایش، نمره متوسطی بگیرد خیلی بهتر از این است که در انجام کارها با کمک مستقیم شما، بیست بگیرد.

6- اجازه دهید متناسب با سن‌شان عمل کنند.

توقع نداشته باشید کودک‌تان مثل بزرگترها رفتار کند. همین که کودک‌تان احساس کند دارد به خوبی شما کاری را انجام می‌دهد، کافی است.

اگر توقع داشته باشید کودک پنج ساله شما وقتی می‌خواهد در تمیز کردن شیشه‌ها کمک کند، دقیقاً کیفیت کار شما را داشته باشد، نتیجه این می‌شود که علاقه او برای کمک کردن در کارهای خانه از بین می‌رود.

این مورد را به هر کار دیگری نیز می‌توان تعمیم داد. تلاش برای اینکه کودکان بالاتر از سن‌شان عمل کنند، اعتماد به نفس آنها را به شدت کاهش می‌دهد.

7- کنجکاوی کودکان را تشویق کنید.

گاهی وقت‌ها پرسش‌های کنجکاوانه بی‌پایان کودکان می‌تواند خسته‌کننده باشد؛ اما چنین رفتاری را باید تشویق کرد.

وقتی کودکان به سن مدرسه می‌رسند، آنهایی که تا آن زمان، در خانه‌شان به خاطر پرسش‌های مختلف‌شان تشویق شده‌اند، نسبت به دیگر همکلاسی‌های‌شان برتری دارند؛ چرا که قبل از مدرسه از پدر و مادرشان اطلاعات مختلفی گرفته‌اند. این گروه از کودکان می‌دانند چگونه سریع‌تر و بهتر یاد بگیرند.

8- چالش‌های جدیدی برای‌شان به وجود بیاورید.

به کودکان‌تان نشان دهید که از پس هدف‌های کوچک برمی‌آیند تا برای رفتن به سراغ هدف‌های بزرگتر، آماده شوند.

به عنوان مثال وقتی کودک‌تان می‌خواهد دوچرخه سواری یاد بگیرد، اول با کمک شما روی زین می‌نشیند. بعد هم آرام آرام با چرخ های کمکی حرکت می‌‌کند. این تمرین مدتی طول می‌کشد؛ از روند کار او تعریف کنید.

وقتی هم در دوچرخه‌سواری با چرخ کمکی مهارت پیدا کرد، به او بگویید که چقدر کارش خوب است. با این رفتار، او آرام آرام آماده می‌شود تا به سراغ هدف بزرگ بعدی برود: دوچرخه‌سواری بدون چرخ کمکی!