معمولا پدر و مادرها با لجبازی کودکان پیش دبستانی خود مشکل دارند. کودک پیش‌دبستانی، در سن خاصی شروع میکند که حرف خودش را بزند. او فقط می‌خواهد رنگ مورد علاقه‌اش را بپوشد و کار ندارد لباسش برای بیرون رفتن مناسب نیست.
وقتی لباس بهتری به او بدهید، احتمالا با جوراب‌هایش احساس ناراحتی میکند و نیاز به جوراب جدید دارد. گاهی هم وقتی چیزی بر وفق مرادش نباشد، مشت‌های کوچکش را بالا می‌گیرد و جیغ می‌زند. وقتی کودک دیگری بخواهد به اسباب‌بازی‌اش دست بزند، جوری به آن می‌چسبد که انگار تمام جانش به آن بند است.
اگر هر کدام از این تجربه‌ها را دارید، باید بدانید تنها نیستید. کودکان پیش‌دبستانی (3 تا 5 سال) برای رفتارهای لجبازی و سرسختانه شان معروف هستند که البته از نظر رشدی، کاملاً عادی است.
چرا کودکان 3تا12 سال لجبازی میکنند ؟
از نظر پدر و مادرها، خیلی طبیعی است که یک نوزاد تازه متولد شده گریه و سر و صدای زیادی داشته باشد. کودک تازه متولد شده نمیتواند احساسات خودش را درست بیان کند و برای همین این واکنش‌ها را نشان می‌دهد.
اما وقتی لجبازی کودکان پیش‌دبستانی و گریه و زاری آنها، پدر و مادرها را عصبانی و ناراحت میکند. مسئله این است که کودکان پیش‌دبستانی هم درست مانند نوزادان، هنوز نمی‌توانند احساسات خودشان را کنترل کنند.
سال‌ها طول میکشد تا بتوانیم همه این احساسات را مدیریت کنیم. والدین گاهی اوقات فکر میکنند که کودک پیش‌دبستانی آنها سعی میکند، سخت و لجباز باشد.
با این حال کارشناسان تربیتی کودک میگویند؛ لجبازی کودکان پیش‌دبستانی عادی است زیرا مانند نوزادان، از نظر رشدی در بسیاری از رفتارها گیر کرده‌اند. در این مقاله از 4 راهکاری میگوییم که میتواند به شما کمک کند هر چه بهتر با لجبازی کودک پیش دبستانی خود مقابله کنید.
This is ActionBox
1. مرا مجبور نکنید !
به طور کلی دو دلیل اصلی وجود دارد که کودکان پیش‌دبستانی به طرز ناامیدکننده‌ای بدرفتاری نشان دهند و لجبازی کنند. اولین دلیل اصلی لجبازی در کودکان پیش‌دبستانی «اراده متقابل» است؛ یعنی مقاومت غریزی و خودکار در برابر هر نوع احساس اجبار.
هر زمانی که کودک پیش‌دبستانی شما احساس اجبار کند، اراده متقابل میتواند خودش را نشان دهد. اراده متقابل یک غریزه سازگارانه برای مقاومت است و به کودکان آسیب‌پذیر و کوچک کمک میکند از اجبار غریبه‌ها اجتناب کنند.
والدین میخواهند در صورتی که کسی قصد آسیب به کودکان پیش‌دبستانی را کند، کودک بتواند فریاد بزند. اراده متقابل همین کار را میکند. با این حال مشکل این جا است که این سیستم آنقدر خوب ساخته شده که ممکن است، در برابر خواسته‌های ما نیز داد بزند.
راهکار مقابله با این رفتار که به نظر شبیه لجبازی می‌رسد این است که با فرزند خود ارتباط برقرار کنید. وابستگی فرزندتان به شما باعث می‌شود که خودش بخواهد با شما همکاری کند.
کودکان پیش‌دبستانی می‌توانند در هر زمان فقط یک دلبستگی را حفظ کنند. اگر آنها به شما دلبستگی ندارند، به چیز دیگری می‌چسبند. هیچ تضمینی وجود ندارد که دلبستگی آنها به شما همیشه حفظ شود.
وقتی از کودکی می‌خواهید، کاری انجام دهد و به جای پاسخ مثبت، با مخالفت او روبه رو میشوید. این به این معنا است که احساس دلبستگی ندارد؛ بنابراین به جای داشتن ارتباط، احساس اجبار میکند و سیستم اراده متقابل فعال می‌شود.
برای اینکه سیستم اراده متقابل کودک پیش‌دبستانی شما از کار بیفتد، لازم است دائماً غریزه دلبستگی‌اش را تقویت کنید.
2. کودک در حال مستقل شدن است
چرا کودکان پیش‌دبستانی حتی وقتی که والدین به خوبی به اراده متقابل توجه دارند، باز هم لجبازی میکنند؟ مهم‌تر اینکه ایا وقتی کودک پیش‌دبستانی ما بدرفتاری میکند و دست به لجبازی می‌زند، تقصیر والدین است؟
پاسخ به این پرسش‌ها، بر اساس دومین «دلیل اصلی لجبازی در کودکان پیش‌دبستانی» است. کودکان پیش‌دبستانی در این سن خودشان را پیدا میکنند و متوجه می‌شوند به عنوان یک فرد می‌توانند روی دیگران و محیط اطراف، تأثیر بگذارند.
یعنی تازه در همین دوران متوجه می‌شوند با نه یا بله گفتن می‌توانند روند اتفاقات را تغییر بدهند و به عنوان یک فرد به این درک می‌رسند که چه کسی هستند.
حس جدید عامل بودن، موضوع ظریفی است. کودکان پیش‌دبستانی که دارند ذهن خودشان را می‌شناسند، می‌توانند به شدت از افکار و ایده‌های خود محافظت کنند. از آنجایی که کودکان پیش‌دبستانی به تازگی با این حس آشنا شده‌اند که می‌توانند نه بگویند، تا حد زیادی لجبای میکنند.
به عنوان مثال شرایطی را تصور کنید که کودک شما با اینکه ماه‌ها است از لگن آموزش توالت استفاده میکند، تصمیم می‌گیرد وقتی در خانه مادربزرگش هستید دیگر از لگن استفاده نکند.
3. برای مدیریت لجبازی کودکان پیش دبستانی ، ارتباط باکیفیت برقرار کنید.
- در این شرایط می‌توانید چند دقیقه و بدون هیچ بحثی، فرزندتان را در آغوش بگیرید.
- او احتمالاً باز هم اصرار میکند که مجبور نیست به دستشویی برود و دلش هم نمی‌خواهد این کار را انجام دهد.
- می‌توانید خیلی آرام به او بگویید: «اشکالی نداره، من می‌تونم همینجا بمونم تا وقتی که بخوای بری.»
- با این جمله، شما همزمان به «اراده متقابل» و «فردیت» کودکتان توجه کرده‌اید.
- او به سادگی متوجه می‌شود که به عنوان یک فرد پذیرفته شده و هیچ اجباری در کار نیست.
- وقتی فرزندتان متوجه می‌شود که مجبور به انجام کاری نیست، بعد از چند دقیقه به توالت می‌رود.
می‌توان گفت بهترین راه حل، زمان دادن به کودکان است. بچه‌ها از طریق همین رفتارها رشد میکنند. پی بردن کودکان به اراده متقابل، یک غریزه است. اراده متقابل همان چیزی است که کودکان را به انسان‌هایی توانمند و قابل اتکا تبدیل میکند.
هیچ کس دوست ندارد کودکی تربیت کند که به هر درخواستی پاسخ مثبت بدهد؛ پس لطفاً برای شکل دهی رشد، فضای لازم را در اختیار کودک خود قرار دهید. اگر او نتواند با خواسته‌های شما مخالفت کند، در آینده هم نمیتواند با خواسته‌های غیر منطقی دیگران مخالفت کند.
برای پیشگیری از لجبازی بیان خود را تغییر دهید!
برای مقابله با لجبازی کودکان، پیشنهاد می‌شود:
- از تحریک کودک برای مخالفت خودداری کنید.
- از جمله‌هایی استفاده کنید که کمتر دستوری باشد.
- به هیچ عنوان سعی نکنید کارها را به کودک تحمیل کنید.
به عنوان مثال به جای اینکه به کودکتان بگویید «همین حالا باید بری توی اتاقت و بخوابی»، بپرسید: «دوست داری تا دم اتاقت قدم فیلی برداری یا قدم ببری؟» قدم فیلی میتواند قدم‌های بزرگ باشد و قدم ببری، پریدن به سمت اتاق خواب.
می‌توانید از هر اسمی که برای کودکتان بامزه و جذاب است، استفاده کنید؛ مهم این است که هر دو انتخاب کودکتان را به سمت اتاق خوابش می‌برد. این کار به تقویت ارتباط شما و کودکتان نیز کمک میکند.
در مورد تمام کارهای کودکتان می‌توانید همین موضوع را در نظر بگیرید.
- برای انتخاب لباس توی خانه به جای دستور دادن، می‌توانید بپرسید: «دوست داری لباس قرمز بپوشی یا زرد؟»
- در مورد مثال رفتن به توالت نیز می‌توانید از جمله‌هایی استفاده کنید که حالت دستوری آشکاری نداشته باشد. می‌توانید بگویید: «من باید از توالت استفاده کنم؛ بیا بریم.» در بیشتر مواقع، همین جمله ساده میتواند کاری کند کودکتان هم با شما همراه شود.
گاهی باید سازش کنید !
به پدر و مادرها پیشنهاد می‌شود که بدانند در چه موقعیت‌هایی وارد بحث و گفت‌وگو شوند. اگر می‌توانید در مورد موضوعی مانند لباس یا غذا سازش کنید، پس بهتر است همین کار را انجام دهید.
همانطور که در مورد قبلی توضیح دادیم می‌توانید، دو گزینه متفاوت را انتخاب کنید که با هر دو مورد، موافق هستید. اغلب بچه‌ها از انتخاب چیزی که قابل قبول است خوشحال می‌شوند؛ چرا که روی قدرت انتخاب تمرکز دارند.
اینکه بخواهید همیشه یک قدم جلوتر از فرزندتان باشید و جلوی لجبازی او را بگیرید، کار سختی است. از طرفی تجربه لجبازی و رفتار سرسختانه یک کودک پیش‌دبستانی، به ویژه جلوی جمع برای پدر و مادرها میتواند ناخوشایند و حتی خجالت‌آور باشد.
در این شرایط بهتر است یک قدم به عقب بروید و قبل از هر کاری به این فکر کنید که چرا از رفتار لجبازی کودک پیش‌دبستانی ناراحت میشوید؟
- خیلی از والدین به این خاطر پریشان می‌شوند که باور دارند رفتار کودک‌شان بازتابی از تربیت آنها است.
پس اگر کودک‌شان در جمع لجبازی دارد، با این کار در واقع عملکرد ضعیف والدیم را نشان می‌دهد. چنین فکری موجب به هم ریختن احساسات پدر و مادر می‌شود. اما چنین باوری، اشتباه است.
- لجبازی کودک لزوماً ربطی به تربیت پدر و مادر ندارد؛ این رفتار بخشی از روند رشدی کودکان است.
با این حال در این شرایط پدر و مادرها چه کار باید بکنند؟ آیا فقط باید در مقابل لجبازی‌های کودک پیش‌دبستانی، تسلیم شوند؟
- نه اصلاً اینطور نیست؛ اگر جایی باید جواب منفی بدهید، این کار را بکنید.
- هم زمان تلاش کنید احساسات کودک پیش‌دبستانی خود را درک کنید.
- با تلاش مستمر برای برقراری ارتباط، به او کمک کنید بتواند با جواب منفی کنار بیاید و به این نتیجه برسد که قرار نیست همیشه و در مورد تمام درخواست‌ها، از شما جواب مثبت بشنود.
- والدین و فرزندان باید در زندگی روزمره با هم کار کنند.
- این بدان معناست که لجبازی نمیتواند برنده شود. والدین باید در صورت لزوم، قوانین را واضح و آرام و به ساده‌ترین شکل برای کودکان توضیح دهند.
- با کودک پیش‌دبستانی‌تان درباره جزییات بحث نکنید. این نبردی است که نمی‌توانید پیروز شوید.
به عنوان مثال اگر کودک شما در مرکز خرید با صدای بلند گریه میکند تا اسباببازی جدیدی را که دیده بخرید، با او در مورد قیمت گران اسباببازی یا اینکه از این اسباببازی بهترش را می‌خرید، بحث نکنید.
- در این شرایط می‌توانید بنشینید تا هم قد او شوید.
- آرام و با محبت
- دست‌هایش را بگیرید
- به او جمله‌هایی شبیه به این بگویید: «می‌دونم خیلی دوست داری این اسباببازی رو داشته باشی. منم دوست دارم این رو بخریم اما الان پولی که جمع کردی به اندازه این اسباببازی نیست. باید چند روز دیگه هم پول‌هات رو جمع کنی تا بتونی این اسباببازی رو بخری.»
- حفظ خونسردی در این شرایط شاید سخت‌ترین کار دنیا باشد، اما واقعاً مهم است که پدر و مادرها روی خونسردی خودشان کار کنند.
- با حفظ خونسری و توجه به احساسات کودکتان به او نشان می‌دهید که اگرچه احساساتش را درک می‌کنید اما نمی‌توانید قانون را هم تغییر دهید.
- از طرفی به او راهکاری می‌دهید که بتواند روی قانون خانه بماند: با جمع کردن پولش به اندازه کافی، میتواند چند روز دیگر این اسباببازی را بخرد.
یادگیری استقلال
اگرچه کنار آمدن با لجبازی کودکان میتواند دشوار باشد. این نوع سرکشی در این سن کاملاً طبیعی است. کودکان پیش‌دبستانی آرام آرام یاد می‌گیرند که مستقل باشند و بتوانند به تنهایی تصمیم بگیرند. اگر کودکی در این سن نتواند به تنهایی تصمیم بگیرد احتمالاً باید کمی نگران شوید.
گاهی اوقات کودکان از جمله‌هایی ناراحت‌کننده و ناامیدکننده استفاده میکنند: «تو نمیتونی من رو مجبور کنی!»، «تو رییس من نیستی!» و «مامان بد!» یا «بابای بد!» که راهی بسیار مستقیم برای بیان ناراحتی از شرایط است.
وقتی یک کودک چهار ساله می‌گوید: «بابا من تو رو دوست ندارم» احتمالاً سعی میکند به احساسات پدر و مادرش صدمه بزند، چرا که احساس میکند پدر یا مادرش به نوعی به احساسات او آسیب رسانده است.
یک کودک خردسال از خودکنترلی لازم برای مقاومت در برابر گفتن چیزهای آزاردهنده یا مهارت‌های زبانی برای بیان احساسات به روش‌هایی قابل قبول‌تر از نظر اجتماعی، برخوردار نیست.
کودکان در بیشتر مواقع قصد لجبازی ندارند. آنها در این سن دارند استقلال را یاد می‌گیرند و به همین دلیل شاید اولویت‌های متفاوتی نسبت به والدین خود داشته باشند که همین میتواند منجر به درگیری و جر و بحث شود.
به عنوان مثال، وقتی به کودکی که غرق ساختن برج لگویی خودش است، شما می‌گویید شام آماده شده معمولا کودک مقاومت میکند. چرا که در آن لحظه، چیزی که برای او مهم است، تمام کردن آن برج لگویی بلند و زیبا است.
نتیجه قدرت نمایی والدین به کودکان
چیزی که کودکان را در این موقعیت آزاردهنده قرار می‌دهد، قدرت و کنترلی است که شما دارید.
- حالا اگر در این شرایط، بخواهید با تهدید، سرزنش و جمله‌هایی از این دست پیش بروید، همه چیز بدتر می‌شود: «اگر الان نیایی پس از شام خبری نیست.»
- ایجاد فضای همکاری در خانه، در عوض به کار بردن چنین جملاتی، میتواند به جلوگیری از لجبازی کودکان و شروع جنگ قدرت کمک کند.
- زمانی که بچه‌ها احساس میکنند همیشه باید کاری را انجام دهند که بزرگترها میخواهند؛ احساس شکست خواهند کرد.
- وقتی هم که کودکان احساس شکست کنند احتمالاً درگیری را به سطح بعدی می‌برند: لجبازی، طغیان، انتقام، تلافی (جمله‌هایی مانند دوستت ندارم) و رفتارهای تکانشی.
- در مجموع برای اینکه بتوانیم با لجبازی کودکان مقابله کنیم، باید به این توجه داشته باشیم که کودکان در این سن، حس خوبی به هیچ نوع اجباری ندارند.
به همین جهت بهتر است تا جایی که می‌توانیم با کودکان سازش کنیم و زمانی که قصد داریم به خواسته‌ای نه بگوییم، این کار را با ملایمت انجام دهیم. به احساسات آنها توجه کنیم.
یادمان باشد کودکان پیش‌دبستانی در همین سن، مستقل شدن را یاد می‌گیرند. لازم است به این حس احترام بگذاریم تا هر چه بیشتر مانع لجبازی آنها شویم.
