7 راه علمی برای افزایش انگیزه در کودکان

برای انگیزه دادن و امید بخشیدن به کودکان باید چکار کنیم ؟

افزایش انگیزه در کودکان پیچیدگی‌های زیادی دارد. برای اینکه بتوانید به کودکان خود انگیزه بدهید، باید شناخت مناسبی از ویژگی‌های رشدی کودکان داشته باشید. همچنین باید با ویژگی‌های فردی و شخصیتی او نیز به اندازه کافی آشنا باشید.

انگیزه، انگیزش و انگیزه‌بخشی به چه معنا است؟

انگیزه دلیل اصلی برای زمینه‌سازی رفتارهای مختلف ما است. در روان‌شناسی دو نوع انگیزش داریم:

• انگیزش درونی
• انگیزش بیرونی

انگیزش درونی

انگیزش درونی به انجام فعالیتی برای لذت بردن از خودِ آن فعالیت اشاره دارد. به عنوان مثال کودکان برای بازی کردن انگیزش درونی دارند. بازی می‌کنند چرا که از انجام بازی لذت می‌برند.

انگیزش بیرونی

انگیزش بیرونی اما به انجام فعالیتی اشاره دارد که به خاطر لذت بردن از خودِ آن فعالیت نیست؛ فردی که آن فعالیت به خصوص را انجام می‌دهد، از موضوع دیگری لذت می‌برد.

اگرچه این دو نوع انگیزش می‌توانند به رفتار یکسانی برسند، بین انگیزش بیرونی و انگیزش درونی در بخش کیفیت و پایداری رفتار، تفاوت قابل توجهی وجود دارد.

مطالعات نشان داده افرادی که به خاطر انگیزه‌ای درونی، فعالیتی را انجام می‌دهند در هر دو بخش کیفیت و میزان درگیر شدن در فعالیت، نتایج بهتری به دست می‌آورند.

پژوهشگران در مطالعه‌ای در دانشگاه راچستر، از گروهی از دانشجویان دوره کارشناسی، خواستند مقاله‌ای را بخوانند و احساسات‌شان در مورد آن مقاله را ضبط کنند.

یک هفته بعد، توانایی آنها در به یادآوردن اطلاعات مقاله را بررسی کردند. دانشجویانی که مقاله برای‌شان جذاب یا لذت‌بخش بود، حتی با وجود بررسی تفاوت افراد در هوش کلامی، نتایج بهتری در به یادآوردن اطلاعت داشتند.

چه چیزهایی باعث افزایش انگیزه در کودکان می‌شود ؟

وقتی نوبت به انگیزه دادن به کودکان می‌رسد، بسیاری از پدر و مادرها از روش «هویج و چوب» استفاده می‌کنند. همان روش سنتی معروفی که برای انجام هر کاری، وعده یک رفتار یا کالای جذاب را به افراد می‌دهند. مواردی مانند جایزه دادن یا روش جدول رفتارهای کودکان.

اما برای اینکه بدانیم افزایش انگیزه در کودکان را چطور پیاده سازی کنیم باید درباره کارهایی که نباید انجام دهیم نیز بدانیم!!

• خیلی از پدر و مادرها در ابتدای راه استفاده از این روش، موفقیت‌های سریعی به دست می‌آورند اما این دسته از روش‌ها بعد از مدتی کارایی خودشان را از دست می‌دهند. حتی بدتر، بعضی‌وقت‌ها نتایج معکوسی می‌دهند.
• در این بخش دلیل این اتفاق را می‌گوییم. وقتی کودکان به روش «هویج و چوب» پاسخ می‌دهند، بر اساس انگیزش بیرونی رفتار می‌کنند. بارها و بارها دیده‌ایم که کیفیت رفتار بر اساس انگیزش بیرونی به خوبی رفتار بر اساس انگیزش درونی نیست.

مهم‌ترین دلیل این اتفاق این است که برای اینکه رفتار مورد نظرتان ادامه پیدا کند، مجبور هستید استفاده از روش چوب و هویج را همیشه تکرار کنید. اما این روش در دراز مدت پاسخگو نیست. با این حال دلیل دیگری هم وجود دارد.

• معمولاً استفاده از روش «چوب و هویج»، انگیزه‌های درونی کودکان را کاهش می‌دهد؛ البته اگر از همان ابتدا انگیزه درونی داشته باشند.

مطالعات بسیاری نشان داده، وقتی یک جایزه (به عنوان مثال بستنی یا بازی کامپیوتری) یا یک عامل کنترل‌کننده (مانند مجازات یا حذف امتیازات) به کار می‌رود، انگیزه‌های درونی افراد کاهش می‌یابد.

در واقع، اگر کودک شما به فعالیتی علاقه داشته باشد، با استفاده از روش «هویج و چوب»، او را بی‌انگیزه می‌کنید.

برای اینکه کودکی انگیزه درونی داشته باشد، باید آن را به خاطر لذت آن فعالیت انجام دهد. جایزه دادن، تشویق و مجازات نمی‌تواند به کسی الهام بدهد که برای انجام فعالیتی، انگیزه درونی پیدا کند. در واقع چنین روش‌هایی، نتیجه‌ای برخلاف انتظارمان می‌دهد.

آیا این به این معنا است که دست و بال ما بسته است و هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم؟ راستش نه، کارها و روش‌های زیادی وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانیم انگیزه کودکان را افزایش دهیم و به آنها کمک کنیم موفق شوند.

افزایش انگیزه در کودکان به وسیله ایجاد انگیزش بیرونی

زمانی که کودک شما انگیزه درونی کافی ندارد، می‌توانیم روی انگیزه‌های بیرونی او کار کنیم. خوشبختانه، تمام انگیزه‌های بیرونی بد و نامناسب نیستند.

چهار دسته انگیزش بیرونی وجود دارد که روی طیفی از توانایی «خود کنترلی» قرار گرفته‌اند؛ از کمترین میزان توانایی خودکنترلی (تنظیم بیرونی) تا بیشترین میزان خودکنترلی (تنظیم آمیخته).

از میان این چهار دسته از انگیزه‌ های بیرونی، تنظیم آمیخته، بهترین حالت است.

تنظیم آمیخته

زمانی به دست می‌آید که افراد دلیل کاری را به خوبی درک کنند و متوجه شوند. به این معنا که کودک باید دلایل لازم برای انجام هر کاری را بررسی کند و به این نتیجه برسد که اینکار با ارزش‌ها و نیازهای او یکسان است.

افراد دلایل انجام کارها و فعالیت‌ را درونی می‌کنند و خودانگیخته می‌شوند. سپس می‌توانند خودشان تشخیص دهند، خودمختار رفتار کنند و نتیجه بهتری بگیرند.

از آنجایی که تنظیم آمیخته از نظر کیفیت در نتایج، شباهت زیادی به انگیزش درونی دارد، کمک به کودکان در مسیر درونی کردن رفتارهای‌شان برای اینکه بتوانند به تنظیم آمیخته برسند، اهمیت بسیار زیادی دارد.

روشهای انگیزه دادن به کودکان زیر ۱۲ سال

حالا که انواع انگیزش را بررسی کردیم و در مورد هر کدام توضیح دادیم، می‌توانیم به سراغ روش‌های لازم برای انجام این مأموریت مهم، حساس و اساسی، یعنی انگیزه‌بخشی و امید دادن به کودکان، برویم.

1- دست از انگیزه دادن بردارید (روش سنتی را کنار بگذارید)

تلاش‌های شما برای انگیزه دادن به کودکان دقیقاً برعکس عمل می‌کند؛ استفاده از روش سنتی درست مانند این است که بخواهید آنها را بی‌انگیزه کنید.

انگیزه دادن درونی این است که از انجام فعالیت به خودی خود لذت ببرید. اگر کودکی از انجام فعالیتی لذت نبرد، هیچ نوع فشار، رشوه یا جایزه‌ای نمی‌تواند کاری کند که از فعالیت خوشش بیاید.

به همین دلیل روش‌های سنتی برای انگیزه‌بخشی به کودکان مانند جایزه دادن، تشویق، غر زدن، سرزنش و مجازات، نتیجه‌ای معکوس می‌دهد.

2- برای افزایش انگیزه کودکان، به جای کنترل کردن، به آنها الهام بدهید

• ابزارهایی مانند جایزه، ستایش کردن، غر زدن، سرزنش و مجازات راهی برای کنترل رفتار افراد است.
• رفتار شما به عنوان پدر و مادری کنترل‌گر، نمی‌تواند کودکان را به شکل درونی برانگیخته کند؛ چرا که با این کار فشاری به کودک‌تان وارد می‌کنید، یا انگیزه‌ای پیشنهاد می‌دهید که از فعالیت جدا است.
• نقطه مقابل کنترل‌ شدن، خودمختاری است. مطالعات نشان داده داشتن حس خودمختاری می‌تواند انگیزه‌های درونی افراد را افزایش دهد.

از طرف دیگر، وقتی دانش‌آموزان احساس کنترل شدن می‌کنند یا برای دلیلی به غیر از خودِ لذت آموزش انجام دهند، انگیزه‌های درونی‌شان کاهش پیدا می‌کند.

به همین جهت برای اینکه بتوانید به شکل مؤثری به کودک‌تان جهت انجام تکالیف مدرسه انگیزه بدهید، مطمئن شوید که هدف‌تان به جای کنترلگری، الهام بخشیدن است.

بهترین راه برای انگیزه بخشیدن به کودکان، نشان دادن زیبایی و لذت هر فعالیت به خودی خود است. و البته اینکه چگونه می‌توانیم از انجام آن فعالیت، لذت ببریم.

به کودکان نشان دهید که آموختن یک مهارت جدید و توانمند شدن در آن زمینه، کار جذاب و جالبی است.

به جای ساختن یک محیط کار، یک محیط آموزشی ایجاد کنید. به عنوان مثال ما یاد می‌گیریم تا اطلاعات جدیدی به دست بیاوریم نه اینکه فقط تکالیف مدرسه را انجام دهیم یا نمرات خوب بگیریم.

با نشان دادن کاربردهای مختلف یادگیری، کنجکاوی کودکان را در یک مهارت‌ جدید تحریک کنید. به کودکان‌تان اجازه دهید فعالیت‌ها را بدون هیچ فشاری و بر اساس علاقه‌شان انتخاب کنند.

3- به کودکان کمک کنید درونی‌سازی کنند و به انگیزه بیرونی خودآمیخته برسند

بعضی فعالیت‌ها اجازه نمی‌دهند کودکان لذت ببرند. اگر ماجرا این است، به کودک‌تان کمک کنید به انگیزه بیرونی خودآمیخته برسد. برای این کار، کودکان باید معنا و ارزش فعالیتی را که انجام می‌دهند، بفهمند تا بتوانند آن را درونی کنند.

4- برای افزایش انگیزه کودکان، کمک کنید تصمیم بگیرند و مهم‌تر اینکه اجازه دهید تصمیم بگیرند

خودمختاری در ایجاد انگیزه‌های درونی یا انگیزه‌های بیرونی خودآمیخته، حیاتی و مهم است. کودکان برای اینکه احساس خودمختاری کنند، نیاز دارند بتوانند تصمیم بگیرند؛ حتی اگر با تصمیم شما مخالف باشند، چرا که توانایی اینکه بتوانند خودشان تشخیص دهند یکی از مهم‌ترین انگیزه‌های درونی است.

خیلی از پدر و مادرها می‌ترسند اگر به فرزندان‌شان اجازه دهند خودشان تصمیم بگیرند، حتماً تصمیم‌های اشتباهی می‌گیرند و شکست می‌خورند. اما همانطور که زمین خوردن بخش غیرقابل اجتنابی از یادگیری راه رفتن است، گرفتن تصمیم‌های اشتباه نیز بخش غیر قابل حذف و مهمی در یادگیری تصمیم‌گیری مناسب است.

کودکان برای به دست آوردن اعتماد به نفس، به فرصت‌هایی برای تمرین تصمیم‌گیری نیاز دارند. اگر فعالیتی مربوط به سلامت یا ایمنی آنها نیست، اجازه دهید با راهنمایی شما تصمیم بگیرند و سپس با عواقب طبیعی آن روبرو شوند.

به عنوان مثال، اگر کودک‌تان با وجود اینکه با او در مورد اهمیت انجام تکالیف مدرسه صحبت کرده‌اید، باز هم انگیزه‌ای ندارد و نمی‌خواهد تکالیفش را انجام دهد، اجازه دهید با عواقب تصمیمش در مدرسه مواجه شود.

5- اگر می‌خواهید کودکانی با انگیزه داشته باشید، بهترین چالش را برای آنها آماده کنید

یکی از بهترین راه‌ها برای الهام بخشیدن به انگیزه‌های درونی در کودکان این است که کمک کنید احساس رقابت کنند. اگر فعالیتی خیلی آسان باشد، کودک شما خیلی سریع حوصله‌اش سر می‌رود. همچنین اگر فعالیتی خیلی سخت باشد، کودک‌تان دلسرد می‌شود و به توانمندی‌های خودش شک می‌کند.

یک چالش مناسب، کمی دشوارتر از زمینه‌ای است که کودک در آن مهارت دارد اما با این حال با تلاش و کمی تمرین قابل دستیابی خواهد بود.

خیلی مهم است به کودکان کمک کنید به «ذهنیت رشد» دست پیدا کنند. کودکان زمانی ذهنیت رشد پیدا می‌کنند که باور داشته باشند «استعداد» قابل رشد است. مهارت‌ و مسلط شدن می‌تواند با تمرین و سخت‌کوشی پیشرفت کند.

اجازه دهید کودکان بدانند اصل مهم و اساسی، فرایند تمرین و کار کردن روی مشکلات است. کودکان‌تان را تشویق و کمک کنید تا تمرین کنند. وقتی که در نهایت در مهارتی توانمند شدند، آن حس رقابت‌جویی به انگیزه درونی قابل توجهی تبدیل می‌شود. چیزی که مسیر موفقیت آنها را تعیین می‌کند.

6- رشد ارتباط از طریق والدین توانمند، برای افزایش انگیزه کودکان

از آنجایی که فعایت‌هایی با انگیزه بیرونی اغلب به خودی خود جذاب نیستند، دلیل اصلی اینکه احتمالاً کودکان دبستانی درگیر فعالیت می‌شوند این است که این رفتار از نظر افرادی که با آنها در ارتباط هستند، ارزشمند است.

مطالعات ثابت کرده که حس تعلق و ارتباط داشتن می‌تواند درونی‌سازی را تسهیل کند. حس «ارتباط داشتن» به پیوندهای عاطفی و شخصی کودک با دیگر افراد اشاره دارد.

اهمیت ارتباط داشتن به دلیل اهمیتی که در عملکرد دانش‌آموزان دارد، به طور گسترده‌ای در آموزش و پرورش مطالعه شده است. در کلاس درس، زمانی که دانش‌آموزان احساس کنند معلم به آنها توجه می‌کند و احترام می‌گذارد، انگیزه درونی بیشتری برای یادگیری دارند.

ارتباط با پدر و مادر در انگیزه دادن به کودکان، اهمیت ویژه‌ای دارد. در خانه، حس ارتباط داشتن از طریق ارتباط امن و رضایت‌بخش بین والدین و کودکان، شکل می‌گیرد.

7- برای انگیزه دادن به کودکان، خودتان نیز درگیر فعالیت شوید

یک راه دیگر برای ارتقای حس ارتباط داشتن در کودکان این است که خودتان به عنوان پدر و مادر در فعالیت‌ها شرکت کنید و نشان دهید که چقدر ارزشمند هستند.

یکی از قابل‌اعتمادترین پیش‌بینی‌کننده‌های عملکرد کودکان در مدرسه و افزایش انگیزه کودکان، میزان مشارکت والدین در یادگیری فرزندان‌شان است.

روش‌های زیادی برای درگیر شدن در این فرایند وجود دارد. در ورزش، می‌توانید با کودک‌تان تمرین کنید. در فعالیت‌های مدرسه، می‌توانید در فعالیت‌های یادگیری مانند خواندن کتاب در هر شب، کمک در پروژه‌های مدرسه یا انجام تکالیف با کودک‌تان شرکت کنید.

توجه داشته باشید که شرکت کردن در فعالیت به معنای کنترل کردن کودکان نیست. خودمختاری و استقلال هنوز هم برای انگیزه دادن به کودک‌تان لازم و ضروری است.

پاداش دادن برای افزایش انگیزه کودکان

• اگر چه گفتیم پاداش دادن به کودکان می‌تواند انگیزه‌های درونی را از بین ببرد اما یادمان باشد در مجموع پاداش دادن به کودکان‌مان کار اشتباهی نیست.
• گاهی می‌خواهیم به کودک‌مان هدیه‌ای بدهیم و موفقیتش را جشن بگیریم. راه حل این است که هدیه را به عنوان دلیل انجام کاری ندهیم. به عنوان مثال از چنین جمله‌هایی استفاده نکنیم: «اگر این کار را بکنی، این جایزه را می‌گیری.»
• هر نوع پاداش بیرونی باید غیرمنتظره باشد. پاداش دادن به این شکل پیشنهاد می‌شود که بعد از پایان فعالیت به کودک هدیه بدهید، البته آن هم نه به شکل روزمره و همیشگی (چرا که در این صورت بعد از مدتی، کودک شما بعد از پایان هر فعالیت، هدیه می‌خواهد).

همچنین می‌توانید به جای پاداش های ملموسی مانند هدیه، او را تحسین کنید، به او بازخورد مثبت بدهید یا پیشنهاداتی برای بهتر شدن کار او بگویید.

در نهایت لازم است به خاطر داشته باشیم استفاده از این روش‌ها شاید در ابتدا کمی سخت به نظر برسد اما می‌تواند انگیزه‌های کودکان را افزایش دهد.

به همین جهت اگر می‌خواهیم کودکانی با انگیزه داشته باشیم می‌توانیم از این پیشنهادهای کاربردی استفاده کنیم.