چرا استرس دانش آموزان مهم است و چطور باید آن را درمان کرد؟

عوامل استرس زا در بین دانش آموزان

یکی از فشارهایی که بچه ها در دوران رشد به شدت متوجه آن میشوند استرس دانش آموزان است. دلیل آن برای بسیاری از والدین و حتی معلم‌ها مبهم است.

 به همین دلیل در مرحله اول برای کمک به دانش‌آموزان باید دلایل به وجود آمدن استرس در بین آنها را درک کرد و سپس در مدیریت و رفع آن اقدام کرد. کمک به دانش‌آموزان برای مدیریت بهتر عوامل استرس‌زا باعث می‌شود آنها کمتر درگیر اضطراب بشوند و بهترین عملکرد را در مدرسه داشته باشند.

انواع فشار و استرس دانش آموزان

دلایل مختلفی وجود دارد که به بروز استرس در بین دانش‌آموزان منجر شود. برخی دانش‌آموزان تا حدی در دوران مدرسه مضطرب می‌شوند، که این اوقات را بسیار سخت توصیف می‌کنند.

همین میزان بالای استرس باعث مشکل در عملکرد آنها می‌شود و ممکن است مشکلات جدی در روند پیشرفت آنها در مدرسه ایجاد کند. برخی از عواملی که عموما موجب بروز استرس در بین دانش‌آموزان می‌شود از این قرار است:

• استرس امتحان

بسیاری از دانش‌آموزان درباره گرفتن نمره خوب در امتحانات یا مدیریت زمان درس‌خواندن به ویژه هنگامی که چند امتحان دارند، مضطرب می‌شوند. استرس امتحان فقط مخصوص دانش‌آموزانی که مشکلات درسی دارند نیست، بلکه دانش‌آموزان برتر نیز معمولا درباره عملکرد خوب در امتحان مضطرب می‌شوند.

• استرس تکالیف مدرسه
  

وقتی دانش‌ آموزی در انجام تکالیف غرق یا از انجام آنها کلافه می‌شود، در درست انجام دادن آن نیز ممکن است به مشکل بخورد و چرخه‌ای از استرس برای خود ایجاد کند.

او نمی‌تواند زمان یا انرژی مورد نیاز را برای وظایفش اختصاص دهد و وظایف انجام نشده برای او استرس بیشتر ایجاد می‌کند. این احساس به خصوص زمانی به وجود می ‌آید که ممکن است به خاطر انجام نادرست تکالیف در کلاس و در مقابل معلم و همکلاسی‌ها احساس شرمندگی کند.

• حجم کاری سخت و سنگین

کلاس‌های سطح پیشرفته یا دروسی که به مطالعه بیشتری احتیاج دارند؛ منبع استرس‌زای مهمی برای دانش‌آموزان هستند. این مسئله به ویژه برای دانش‌آموزان مقاطع بالای دبیرستان که هدفشان ادامه تحصیل در دانشگاه است بیشتر پیش می‌آید.

• سازماندهی ضعیف

دانش‌آموزانی که مهارت‌های سازماندهی ضعیفی دارند، اضطراب بیشتری را در دوران مدرسه تحمل می‌کنند. اگر آنها  به مدت طولانی مهارت‌های سازماندهی امور را نیاموزند و با ابزارهای مربوط به آن آشنا نشوند، احتمالا از بقیه همکلاسی‌ها و روند موجود عقب می‌مانند و استرس و اضطراب بیشتری را در مدرسه تحمل می‌کنند.

• کمبود اوقات فراغت

دانش‌آموزانی که برنامه درسی سنگین و زمان کمی برای اوغات فراغت یا استراحت دارند، احتمال درگیری ذهنی بیشتر و احساس استرس بالاتری دارند. معمولا هرچه پایه درسی دانش‌آموزان بالاتر می‌رود برنامه درسی سنگین‌تر و شانس دانش‌آموزان برای گذراندن اوقات فراغت کمتر می‌شود

• برنامه خواب ضعیف

کمبود خواب مانع تمرکز و یادگیری موثر و عملکرد نامناسب دانش‌آموز در کلاس یا در حل تکالیف می‌شود و برای او استرس به بار می‌‌آورد. پژوهش‌ها نشان می‌دهد دانش‌آموزانی که کمتر از ۸-۱۰ ساعت در شبانه‌روز می‌خوابند، بیشتر نسبت به بقیه دانش‌آموزان مضطرب می‌شوند.

• کمبود حمایت و پشتیبانی

کمبود حمایت و پشتیبانی از طرف والدین یا معلم‌ها می‌تواند استرس بسیاری به دانش‌آموزان وارد کند. آنها ممکن است احساس کنند که انتظاراتی که از آنها می‌رود بیشتر از حمایتی است که دریافت می‌کنند(حمایت احساسی یا عملی). این عامل دیگری برای بروز استرس به ویژه بین دانش‌آموزان برتر و موفق است.

• تغییر به محیط جدید

تغییر محیط باعث مضطرب شدن بسیاری از دانش‌آموزان می‌شود. این تغییر می‌تواند تغییر مدرسه یا تغییر سطح درسی از دبستان به دبیرستان باشد. کلاس‌های جدید، معلم‌های جدید و روتین جدید می‌تواند برای دانش‌آموزان استرس‌زا باشد و آنها برای منطبق شدن با امور جدید زمان نیاز دارند.

• تغییرات فیزیکی
  

دانش‌آموزان در سن بلوغ تغییرات فیزیکی و احساسی را تجربه می کنند که باعث افزایش احساس اضطراب در آنها می‌شود. گاهی اوقات آنها حتی تغییرات بدنی را متوجه نمی‌شوند ولی استرس و تنش ناشی از آن را حس می‌کنند.

• ارتباط با همسن و سالان

ارتباط با همسن ‌و سالان از این رو که بر روی الگوی‌های رفتاری، مدل لباس پوشیدن و انتخاب علایق بر روی نوجوانان فشار وارد می‌کند، ممکن است باعث بروز استرس شود.

گاهی اوقات پذیرفته شدن در جمع همسن و سالان با شرکت در مهمانی یا انجام کارهای خاصی همراه است. بنابراین نوجوان مجبور می‌شود لباس‌های متفاوت بپوشد و از زبان مخفی همسن و سالان در مدرسه استفاده کند و همین مسائل برای او استرس به بار می‌آورد.

• فشار والدین

برخی از دانش‌آموزان از جانب والدین با فشار مضاعف روبرو شده و مضطرب می‌شوند. مثلا بسیاری والدین فرزندانشان را مجبور می‌کنند که بسیار سخت درس بخوانند تا بهترین باشند.

• مشکلات مالی

بررسی‌ها نشان می‌دهد که بعضی از دانش‌آموزان به خاطر وضع مالی خانوادگی و مشکلات در پرداخت شهریه یا هزینه‌های مربوط به مدرسه دچار استرس می‌شوند.

• رقابت ناسالم

هنگامی که رقابت سالم بین دانش‌آموزان تبدیل به رقابت ناسالم می‌شود، احساساتی مثل خشم و حسادت در بین آنها به وجود می‌آورد که در نتیجه منجر به به وجود آمدن اضطراب می‌شود.

• ترس از موفق نشدن

ترس از موفق نشدن به ویژه هنگامی که دانش‌آموز در گذشته ضعف درسی داشته‌ و به پایه بالاتر پا گذاشته‌است، باعث مضطرب شدن او می‌شود.

• نگرانی درباره آینده

دانش‌آموزانی که به خصوص در مقطع دبیرستان تحصیل می‌کنند، ممکن است با نگرانی درباره آینده شغلی خود دست و پنجه نرم کنند. آنها معمولا در انتخاب نوع آینده شغلی خود ممکن است در دوراهی قرار گرفته و همین موضوع ذهن آنها را درگیر می‌کند.

• نگرانی درباره مشارکت در کلاس

بسیاری از دانش‌آموزان در کلاس درسی دائما نگران این موضوع هستند که مخاطب سوالی قرار بگیرند که پاسخ آن را نمی‌دانند.

حتی هنگامی که معلم برای مشارکت درسی امتیاز در نمره در نظر می‌گیرد، برخی از دانش‌آموزان ترجیح می‌دهد از آن امتیازات می‌گذرند تا مجبور نشوند بلند در کلاس اظهار نظر کنند یا سوالی بپرسند.

• فعالیت‌های فرا درسی

فعالیت‌های فرادرسی مانند ورزش، هنر و فعالیت‌های فوق برنامه هنگامی که شکل رقابتی بین دانش‌آموزان ایجاد می‌کند، ممکن است اثری استرس‌زا در زندگی آنها داشته باشد.

به ویژه از آن‌رو که بسیاری از این فعالیت‌ها احتیاج به تمرین چندساله و مشارکت و فعالیت دائمی دارد. بنابراین برخی دانش‌آموزان استرس بسیاری تجربه می‌کنند که بتوانند در اینگونه فعالیت‌ها بهترین باشند.

راه‌های درمان استرس دانش‌آموزان

برای کاهش استرس دانش‌آموزان هم معلم‌ها و هم والدین می‌توانند نقش موثری داشته باشند. آنها از آن رو که ساعات زیادی از شبانه‌روز را با دانش‌آموزان سپری می‌کنند با استفاده از نکات و استراتژی‌ها می‌توانند به دانش‌آموزان در مبارزه با اضطراب کمک کنند.

5 توصیه‌ به معلم‌ها برای کاهش استرس دانش آموزان

1. حجم تکالیف منزل را کاهش دهید.

می‌توانید برای کاهش حجم استرس در بین دانش‌آموزان، با برنامه‌ریزی‌ حجم تکالیف روزانه را کاهش دهید یا از تعیین تکالیف برای شب‌های امتحان خودداری کنید.

2. دانش‌آموزان را به حرکت وادارید.

مهم نیست که دانش‌آموزان چه سنی باشد، می‌توانید از آنها بخواهید که بعضی مواقع در کلاس راه بروند، نرمش کنند و یا حرکات کششی انجام دهند.

3. از موسیقی استفاده کنید.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که موسیقی بر آرامش و تمرکز کردن اثر مثبتی دارد. موزیک کلاسیک برای کلاس درسی بسیار مناسب است و شما از طریق پخش آن می‌توانید دانش‌آموزان را ترغیب کنید که در خانه نیز موزیک کلاسیک گوش دهند

4. زمانی را برای مرتب کردن اختصاص بدهید.

در کلاس‌های دبستان شاید میز دانش‌آموزان چندان شلوغ نباشد، ولی در پایه‌های بالاتر حجم زیاد کاغذ و کتاب و نامرتبی میز خود عاملی برای کاهش تمرکز در داشتن آموزان و احساس استرس است.

بنابراین اگر به دانش آموزان زمانی برای مرتب کردن میز، دور ریختن کاغذهای باطله و مرتب کردن لوازم جامدادی بدهید، در افزایش حس مثبت و تمرکز آنها تاثیرگذار خواهند بود.

5. گوش بدهید.

 می توانید دقایقی را به شنیدن دغدغه ها و مشکلاتی که باعث استرس دانش‌آموزان میشوند، از این طریق به آنها کمک کنید. حتی ۵ دقیقه صحبت کردن درباره نگرانی‌ها، نوشتن آنها روی تخته و در نظر گرفتن آنها در برنامه‌ریزی درسی می‌تواند در کاهش استرس دانش‌آموزان موثر باشد.

توصیه‌ هایی به والدین برای درمان استرس دانش آموزشان

• به نشانه‌ها و دلایل دقت کنید.

به نشانه‌های استرس در فرزندتان که ممکن است به دلیل تکالیف یا امتحانات باشد دقت کنید. برخی از این نشانه‌ها باعث سردرد، سوزش معده، تعلل و عدم علاقه به مدرسه رفتن باشد. در چنین حالتی با او صحبت کنید تا علت استرس او را بفهمید. هنگامی که علل را بفهمید می‌توانید برای رفع آنها قدم بردارید.

• بیش از حد برنامه‌ریزی نکنید.

پژوهش‌ها نشان می‌دهد نوجوانان باید به دور از فشار و برنامه‌ریزی، زمانی برای رشد طبیعی داشته باشند. کلاس‌ها، درس‌ها، ورزش، هنر و همه این امور برای آینده نوجوانان مفید است، اما بهتر است در برنا‌مه‌ریزی و انجام اعتدال آنها وجود داشته باشد. بنابراین بین زمان کلاس‌ها، انجام تکالیف و فعالیت‌های فرادرسی، زمان آزادی برای فرزندتان در نظر بگیرید تا هرکاری که می‌خواهد انجام دهد.

• ساعات خواب مناسب را تضمین کنید.

علاوه بر بهبود سلامت جسمی و حساسی دانش‌آموزان، خواب مناسب میزان استرس در آنها را کاهش می‌دهد و باعث بهبود کیفیت یادگیری در آنها می‌شود. بنابراین، به توصیه آکادمی اطفال آمریکا خواب مورد نیاز کودکان ۶-۱۲ سال باید ۹ تا ۱۲ ساعت و نوجوانان باید ۸ تا ۱۰ ساعت باشد.

می‌توانید با تشویق کودکان و نوجوانان، خاموش کردن تلویزیون و دیگر لوازم نمایشی و الکترونیکی پیش از ساعت خواب به آنها کمک کنید که خواب بیشتر و باکیفیت‌تری داشته باشند.

• اولویت‌ها را تشخیص دهید.

اگر وظایف درسی و غیردرسی فرزندتان زیاد است، با او کارها را اولویت‌بندی کنید. از او بخواهید اول مهم‌ترین وظایفش را انجام دهد و برای کارهای کم‌اهمیت‌تر برنامه‌ریزی مناسب انجام دهید.

• برای رابطه با خانواده و دوستان زمان بگذارید.

زمانی را برای فرزندتان در نظر بگیرید که بتواند با خانواده و دوستانش وقت بگذراند. این زمان می‌تواند از جمله گذراندن وقت مناسبی برای کنار هم بودن هنگام صرف شام باشد. در چنین اوقاتی می‌توانید با فرزندتان دوستانه صحبت کنید و از او درباره آنچه که در مدرسه و روزمره‌اش می‌گذرد سوال بپرسید.

• با مشاور و معلم مدرسه صحبت کنید.

اگر متوجه شدید که فرزندتان مضطرب است، زمانی برای دیدار با معلم یا مشاور مدرسه اختصاص دهید. چنین قرارهایی می‌تواند به شما کمک کند که تشخیص دهید عملکرد و رفتار فرزندتان در مدرسه چگونه است. معلم یا مشاور به شما و فرزندتان کمک خواهد کرد که آسان‌تر عوامل استرس‌زا را تشخیص دهید و برای رفع آنها برنامه‌ریزی کنید.

• هدف‌های منطقی تعیین کنید.

انتظار بسیار داشتن از دانش‌آموزان موجب افزایش استرس در آنها می‌شود. اهداف کوچکتر و واقع‌بینانه‌تر به آنها در کاهش اضطراب و موفقیت و عملکرد باکیفیت‌تر کمک می‌کند. مثلا به جای اینکه از فرزندتان انتظار داشته باشید بهترین نمره را بگیرد، از او بخواهید تلاش کند که به نمره بهتری نسبت به گذشته دست یابد.

• حمایت خودتان را نشان دهید.

به فرزندتان اجازه دهید درباره مشکلات و عواملی که به او استرس می‌دهد صحبت کند. این دیدگاه که فرزندتان فقط یک بچه است و نمی‌فهمد استرس چیست را از ذهنتان حذف کنید.

از او حمایت کنید و او را به خاطر موفقیت‌هایش تحسین کنید. هنگامی که فرزندتان با مشکلی دست و پنجه نرم می‌کند به او کمک کنید تا نکات مثبت را نیز ببیند و از هر تجربه‌ای درس بگیرد.

همچنین در نظر بگیرید که دخترها و پسرها استرس را به صورت متفاوتی مدیریت می‌کنند. دخترها معمولا به دنبال راهنمایی و حمایت شما هستند، در حالی که پسرها سعی می‌کنند به استرس بی‌توجه باشند یا حواس خودشان و شما را با موضوع دیگری از استرس پرت کنند

• برنامه غذایی سالم تهیه کنید.

فرزندان از دوران کودکی یاد می‌گیرند که برنامه غذایی سالمی داشته باشند. به توصیه دستورالعمل‌های غذایی آمریکا برنامه غذایی باید حاوی میوه، سبزیجات و غلات و پروتئین باشد.

 والدین همچنین باید دسترسی به مواد غذایی فرآوری شده و و غذاهایی شکردار را که ممکن است به مشکلات افسردگی و اضطراب منجر شود محدود کنند.

• ورزش را در برنامه روزانه بگنجانید.

در دستورالعمل‌های بهداشتی آمریکا روزانه حداقل یک ساعت ورزش برای کودکان و نوجوانان برای تقویت ماهیچه‌های قلبی و دوری از افسردگی و اضطراب ضروری است.

 این در حالی است که بر اساس داده‌ها، از هر ۳ کودک ۱ نفر روزانه فعالیت جسمانی دارد. بنابراین شما باید با محدود کردن ساعات استفاده از لوازم نمایشی و الکترونیکی و بیرون فرستادن بچه‌ها انها را به فعالیت بدنی تشویق کنید.

 همچنین باید به این نکته توجه کنید که نوجوانان گاهی به انجام ورزش‌های ساختارمند‌تر و جدی‌تر احتیاج دارند.

• مدل خوب برای فرزندتان باشید.

بهترین راه آموزش کارهایی مانند به اندازه مناسب خوابیدن، غذای سالم خوردن و ورزش کردن به کودکان انجام آنها از جانب شما است. پس سعی کنید مدل خوبی برای آنها باشید.