آموزش مهارت حل مسئله به کودکان از جمله مهارت هایی محسوب می شود که هر پدر و مادری باید برای تربیت فرزند، از آن استفاده کنند. در صورتی که با اهمیت این آموزش به کودکان آشنایی داشته باشید؛ میدانید در طی انجام آن با چالش‌های زیادی مواجه هستید.
بد نیست گاهی به لیست بایدها و نبایدهای آموزش مهارت حل مسئله کودکان نگاهی بیا‌ندازید. رعایت این اصول به والدین کمک میکند، تا بتوانند معلم خوبی برای فرزندان خود باشند.
راهکارهای آموزش مهارت حل مسئله به کودکان
از جمله مهارتهایی که در تمامی طول زندگی میتواند همراه ما باشد و تاثیر خود را بگذارد مهارت حل مسئله است. این مهارت مانند سایر مهمترین مهارتهای ما در کودکی ما ریشه دارد. ما به عنوان والدین وظیفه داریم از طلائی‌ترین سن کودکان برای یادگیری و آموزش حل مسئله استفاده کنید.
رفتار مناسب والدین برای آموزش مهارت حل مسئله به کودک
در صورتی که میخواهید کودکتان در آینده یک حلال مشکلات باشد باید در کودکی او با آموزش مهارتهایی مانند حل مسئله، او را تقویت کنید.
بگذارید فرزندتان در موقعیت‌های ساده قرار بگیرد و به چالش کشیده شود.
اولین قدم برای آموزش مهارت حل مسئله به کودک، باز گذاشتن راه برای به وجود آمدن مشکلات ساده است.
- باز کردن در بطری
- بالا کشیدن زیپ گیر کرده لباس
- بستن درست درب ظرف غذا و …
این کارها برای ما مشکل نیست، ولی میتواند برای کودکانمان چالش برانگیز باشد.
این باور را به او القا کنید که به تواناییش اعتماد دارید
وقتی کودکان چالش‌های کوچک و ساده را حل میکنند؛ اعتماد به نفس آنها برای مقابله با مشکلات و مسائل بزرگتر افزایش می‌یابد.
از جملات امیدبخش استفاده کنید.
راهکار بعدی برای آموزش مهارت حل مسئله به کودکان این است که به کودکتان جملاتی امیدبخش و انرژی‌آور مانند “هر مشکلی راه حلی دارد” یا “من میتوانم انجامش دهم” بیاموزید. این کار باعث می‌شود که او بتواند هنگام تلاش برای حل مسئله با تکرار آنها انگیزه خود را افزایش دهد.
این تفکر مثبت در روند حل مسئله بسیار موثر است، به ویژه از آن رو که هنگام مواجهه با مشکلات جلوی طغیان و غلیان احساسات منفی خود را می‌گیرد.
به کودک کمک کنید پاسخ‌ها و راه حل را خودش پیدا کند.
درست است که والدین همیشه همه‌چیز درست پیش برود؛ اما در عین حال باید به فرزندتان کمک کنید که مهارت حل مسئله را در خود تقویت کند. نه اینکه همواره به شما متکی باشد. اگر به او اجازه دهید راه‌حل‌ها را پیدا کند؛ هم اعتماد به نفس او افزایش خواهد یافت، هم توانایی‌اش در تطابق با محیط پیرامون و مشکلات بیشتر خواهد شد.
با این راه حل شما هم به آموزش مهارت حل مسئله و هم تاب آوری پرداخته اید. مهارت تاب آوری و مهارت حل مساله یک جاده دو طرفه به سمت هم هستند و هر یک بدون دیگری، بازده مناسبی نخواهند داشت.
حل سریع چالش‌ها یا جلوگیری از شکل‌گیری آنها را متوقف کنید.
ده دقیقه از زمان را به فرزندتان اختصاص دهید. به او اجازه دهید، با این مشکلات معنی‌دار دست و پنجه نرم کند. اگر کودکتان از سروکله زدن خسته شد و به شما گفت ” نمیدونم چطوری انجامش بدم” با حوصله درباره چگونگی انجام کار برای او توضیح دهید.
تاب آوری از جمله مهارت های بسیار مهم در طول زندگی هر فرد میباشد که بهتر است از سنین کودکی آموزش داده شود.
الگوی فرزندتان در حل مسئله باشید
مدل استقامت فرزندتان باشید.
اولین و مهم ترین نکته در مهارت حل مسئله؛ توانایی شکست خوردن، تحمل شرایط سخت و حفظ پشتکار است. شما ارزشمندترین معلم فرزندتان در دوران پیش از مدرسه هستید. به او نشان دهید؛ چگونه از شرایط سخت و یا آزاردهنده به سلامت عبور کند.
راهکار پنجم برای آموزش مهارت حل مسئله کودکان این است که در عین اینکه تلاش می‌کنید گاهی به صورت عملی مدل استقامت کودکتان باشید.
سعی کنید بر او تمرکز کنید نه بر خودتان
برخی والدین هنگامی که فرزندانشان برای مشکل خود به نزد آنها می‌رود؛ یاد خاطرات خود و اینکه چگونه در شرایط مشابه عمل کرده‌اند، می افتند و آن را برای کودک تعریف میکنند.
چنین موضوعی باعث می‌شود کودک حس کند که اهمیت و متمایز بودن مشکل و شرایط خاص او در نظر گرفته نشده است. در نتیجه احساس تحقیر یا بی اهمیت بودن پیدا میکنند. بنابراین، به جای ارائه راه حل و تجربه خودتان؛ سعی کنید شنونده خوبی باشید و حمایتتان را از او نشان دهید.
هنگامی که فرزندتان مشکل خود را با شما مطرح میکند؛ به او نشان دهید که درکش کرده‌اید. کودکان برای درک شدن ارزش بیشتری قائل اند؛ تا ارائه راه حلی سریع. می‌توانید عبارات یا جملاتی همچون:
- “به نظر میرسد که این موضوع خیلی برایت سخت بوده”
- ” میتوانم ببینم که اوقات سختی را گذرانده ای”
- ” من می‌خواهم کمکت کنم، شاید با همدیگر بتوانیم راه‌حلی پیدا کنیم تا شرایط بهتر شود” حس خوبی به او منتقل کنید.
برای یافتن جواب کنار کودک بمانید
وقتی فرزندتان برای پرسیدن سوالات چالش‌برانگیز سراغتان می‌آید، به جای آنکه به او بگویید ” برو از پدرت بپرس” یا ” برو از معلمت بپرس” او را تشویق کنید تا در کنار شما تلاش کند. جستجو و تحقیق یکی از مراحل مهم حل مسئله است که احساس کنجکاوی کودک در مواجهه با دنیا را تغذیه میکند.
مثلا وقتی کودک از شما درباره فرق بین تمساح و سوسمار می‌پرسد؛ با او به منابع علمی درباره حیوانات مراجعه کنید و از او بخواهید پاسخ خود را با توجه به داده‌های منابع علمی پیدا کند.
- فضای صمیمانه و آزاد برای ابراز نظر فرزندتان مهیا کنید.
منظور از ایجاد فضای گرم و آزاد برای ابراز نظر این است که فرزند در برابر بزرگترها نظر خود را به دور از ترس از نادرست بودن یا جدی گرفته نشدن بیان کند.
- مرحله به مرحله راه حل را دنبال کنید.
بسیار اهمیت دارد که به فرزندتان، مرحله‌ای و روندی بودن حل مسئله را بیاموزید. به عبارت دیگر؛ او باید بداند که حل مسئله یک روند ممتد است نه یک اقدام ناگهانی برای درست‌کردن کارها و امور.
- مهارتهای کار تیمی را به او آموزش دهید.
به کودکتان مهارتهایی که مخصوص حل مسئله جمعی است بیاموزید.
- او باید یاد بگیرد در قالب تفکر انتقادی؛ مخالفت و موافقت خود را با نظر دیگران اعلام کند.
- توانایی شنونده بودن و به اشتراک گذاشتن ایده‌ها بدون عصبانیت یا رفتار تهاجمی باید بخش مهمی از آموزش شما باشد.
- همچنین کودک باید بتواند پاسخ و راه حل مورد نظر خود را به روشنی برای دیگران توضیح دهد.
- سوال‌های تامل‌برانگیز بپرسید.
اینگونه سوال‌ها ذهن کودک را برای طی‌کردن روند حل مسئله فعال خواهد کرد. مثلا گفتگو را با پرسیدن چنین سوالاتی آغاز کنید:
– چه شده است؟
– خودت درباره اش چه فکر می‌کنی؟
– تو جای فلانی بودی چه کار می‌کردی؟
– ایده خاصی به ذهنت میرسد که بخواهی بازگویش کنی؟
– چه چیزی به نظرت منطقی می آید؟
- گاهی اوقات از کودکتان مشورت بگیرید.
این کار به او می‌آموزد هرکس ممکن است با مشکل و چالشی مواجه شود. همچنین اگر برای راه حلی که او می‌دهد ارزش قائل شوید؛ باعث افزایش اعتماد به نفس او در حل مسائل مربوط به خودش خواهید شد.
- به کودک بیاموزید که در روند حل مسئله روشنفکر باشد.
والدین موفق معمولا علاوه بر پایبندی بر ارزش‌ها و باورهای خود، ابعاد فکری و احساسی دیگران را نیز در نظر می‌گیرند و با ترکیب آنها به راه حل دست می‌یابند. اگر اینگونه هستید، آن را به فرزندانتان نیز یاد دهید و از او بخواهید که دائما از خود بپرسد:
” آیا چیزی جا مانده است که من هنوز در نظر نگرفته باشم؟”
- تجربه های جدید فراهم کنید.
راهکار بعدی برای آموزش مهارت حل مسئله به کودکان این است که به فرزندتان اجازه دهید روش‌ها و راه حل‌های جدید و خلاقانه را تجربه کند. اگر راه حل خلاقانه‌ای به ذهن کودک رسید؛ حتی اگر بهترین نباشد، او را تشویق کنید. او خود به زودی متوجه خواهد شد که راه حلش کارآمد نبوده است.
اجازه دهید همه زمان خود را بازی کند.
شما میدانید که اگر کودکتان را مختار بگذارید، همه طول روز را بازی خواهد کرد. محققان دریافته‌اند که بازی‌کردن کل بخش نئوکورتکس مغز را فعال میکند. این بخش از مغز مسئول اموری چون فکر کردن و یا حل مسئله است. بازی کردن در دوران پیشا مدرسه، بسیار به توانایی اندیشیدن کمک میکند.
بازی کردن ذهن کودک را درگیر حل مسئله میکند.
- به او بیاموزید سوال بپرسد.
در آموزش حل مسئله کمک خواستن و سوال پرسیدن از دیگران یک قوت است نه یک ضعف. شاید به نظرتان چندان مفید نباشد، اما سوال پرسیدن هنگام رویارویی با مشکل یکی از راه‌های مهم در حل مسئله است.
هنگامی که به فرزندتان بیاموزید از دوستش درباره راه حل مشکلش بپرسد، به او کمک کرده‌اید که از یکی از بهترین و در دسترس‌ترین منابع حل مسئله بهره‌مند شود.
- اطراف کودک را با چالش مفید پر کنید.
آخرین راهکار برای آموزش مهارت حل مسئله به کودکان این است که محیط اطراف کودک را تا حد امکان با وسایل و اسباب بازی‌های چالش‌برانگیز پر کنید. محیط اطراف میتواند برای او تبدیل به منبعی دست اول و سرگرم‌کننده در تقویت و آموزش مهارت حل مسئله شود.
این وسایل لزوما نباید اسباب بازی‌های مخصوص و گران‌قیمت باشند؛ بلکه اشیائی مانند:
- سیم‌های لوله پاک‌کن
- چسب‌های همه‌کاره
- چوب بستنی
- کاغذهای رنگی نقاشی و کاردستی
- گیره لباس
- لیوان‌های یکبار مصرف کاغذی نیز باشد که قادر است برای مدت طولانی کودک را سرگرم کند و به او امکان ساخت سازه‌ها و اشکال مختلف را بدهد.
